by Tanja Cilia | 06/Sep/23 | Riflessjonijiet
Li kieku kelli nistaqsik tafx x’inhu l-ħażen, tgħidli li hu dak kollu li mhux sew, u li mhux tajjeb.
Ma jgħaddilekx minn moħħok li l-ħażen hu l-essenza ta’ xi uħud – dak li jgħinhom jieħdu n-nifs u jqumu mis-sodda biex jaraw kif ser jisolħu jew jiddieħqu bl-oħrajn. Dawn in-nies jużaw l-intelliġenza tagħhom biex jipprofittaw ruħhom u jiggwadanjaw flus, poter, u ħwejjeġ ohra… u l-ħelwa hi li aħna kultant nammirawhom għax huma ta’ qalb helwa u umli – mingħalina.
Imdorrijin niskużaw lil dak li jkun, u nippruvaw naraw it-tajjeb f’kulħadd, u ngħinu lil min jidher li hu fil-bżonn. Imma kultant jasal iż-żmien li ma’ xi uħud, l-aħjar ħaġa li tagħmel tkun li taqtalhom biċċa minn djulek, u titlaq ‘l hinn.
M’għandekx għalfejn tħalli lil xi ħadd jilgħablek b’moħħok, b’qalbek u bl-emozzjonijiet tiegħek. Jippruvaw jagħmluk sħab magħhom meta jkunu ser jagħmlu xi ħaġa malinna, biex ma tkunx tista’ tlumhom.
Ideffsuk fil-pjanijiet tagħhom, anzi, iġibu ruħom qishom jixtiequ l-opinjoni tiegħek fuq xi ħaga li jkunu ilhom li ddeċidew li jagħmluha, biex imbagħad jgħidu li mxew fuq dak li għedtilhom int. Dan għax in-nies għandhom opinjoni tajba tiegħek, mela allura, żgur li huma ma kellhomx ħażen f’moħħom.
Jekk tinnotaw sewwa, huma dejjem jistaqsu, jistaqsu – imma lilek ma jgħidulekx x’ikunu qed jagħmlu fil-ħajja privata tagħhom.
Jgħawġu l-fatti u jgħidu kliem b’ieħor… għax jafu li int ser tiskużahom. Ikesksuk għal ħaddieħor, tant li int tibda’ tissusspetta f’kulħadd; barra fihom, m’għandniex xi ngħidu. Ipoġġu l-kliem b’tali mod li qishom qed ifasslu storja, bid-dettalji maħsubin qishom bizzilla.
Jippretendu li int dejjem tkun hemm għalihom, kemm f’dak li hu ħin, u kultant, anki fil-flus, għax jivvintaw xi kawża ġusta li minħabba fiha huma qiegħdin joqgħodu nieqsa, u int… tħenn għalihom.
Kultant, anqas ikollhom għalfejn jigdbu, iżda xorta jagħmlu hekk, biex iħawdu lil dak li jkun, u għax jieħdu gost jaraw li emmnuhom. Jekk taqbadhom, jgħidulek li ma setgħux jagħmlu mod ieħor, għax gidbu biex jipproteġu lil xi ħadd, jew li xi ħadd qalilhom biex iżomm sigriet.
Billi dejjem għandhom raġun, qatt ma jitolbu skuża; anzi, jdawwru l-fatti biex jidhru li huma l-vittmi, għax xi ħadd għamillhom azzjoni ħażina, jew isostnu li huma mhux hekk riedu jfissru meta qalu li qalu… imma intom fehmtuhom ħażin; mill-bqija, qatt ma jkollhom rimors għall-uġiegħ u d-deni li jikkawżaw.
Min għandu l-intenzjoni retta, ma jindunax b’din il-manipulazzjoni. Huma dejjem ikunu għaxar passi ‘l quddiem, u int tkun għadek ser tilbes iż-żarbun.
Il-biża tagħhom hi li xi darba jitilfu l-kontroll fuq dawk ta’ madwarhom.
Kittieba
Ġurnalista
Opinjonista
by Lynn Aquilina | 03/Aug/23 | Riflessjonijiet
Ġeneralment, tkun il-bidu ta’ kull konverżazzjoni li jkollna biex kif jgħidu bl-Ingliż, we break the ice. Is-silġ jinkiser iva, imma ma nħossx li jitkisser biżżejjed sa dak il-punt li nsiru nafu l-persuna fil-profondita’ kollha tagħha.
Dan is-silġ irridu ndewwbuh sakemm jsir ilma billi jekk hemm bżonn jsir dmugħ meta l-persuna l-oħra tħossha komda biex tiftaħ qalbha dwar kif qed tħossha. Il-mistoqsija kif int ma tistax tibqax cliche, jeħtieġ li kull darba li niltaqgħu ma’ xi ħadd, inħarsu f’ għajnejh u nistaqsuh kif qed iħossu.
Hekk dak li jkun ikollu ċ-ċans u jħossu komdu u sigur li hemm xi ħadd li jisimgħu u li jagħti kasu. Ma nistgħux nibqgħu naffordjaw li jintilfu ħajjiet prezzjużi, għax aħna konna u nkunu wisq aljenati u bqajna għaddejjin u ma nkunux ta spalla għal min ikun fil-bżonn.
Qed ngħixu f’dinja li kull ma jmur qed issir dejjem aktar artifiċjali u superfiċjali. Ejjew ilkoll ngħinu lil xulxin biex inkunu onesti u ma nibżgħux nuru l-emozzjoniet tagħna billi nespriuhom b’mod san f’ambjent mimli mħabba.
by Tanja Cilia | 01/Aug/23 | Riflessjonijiet
Jgħidu li l-ħajja kultant tkun qisha ħolma – nofsha veru, u nofsha immaġinazzjoni. Meta bniedem ikollu d-dementia, dan l-għajdut isir realta’.
Ix-xjuħija kultant iġġib magħha problemi ta’ saħħa fiżika, emozzjonali, u mentali. Kull min qatt kellu kuntatt ma’ xi ħadd bid-dimentia jaf li din tiggrava kull ħaga.
Anki jekk il-persuna ma jkunx ta’ waħdu, ma jkunx irid jammetih dan. Jgħid li kapaċi jieħu ħsieb tiegħu innifsu – isajjar, jaħsel il-ħwejjeġ, jinħasel, jixtri… imma mhux l-ewwel darba li min imur iżuru jinduna li dan mhux minnu.
Meta bniedem jibda’ jħawwad, jgħidlek li sar jinsa. Imma meta jibda’ jipprova jsajjar bla ma jixgħel il-cooker, jew jistaqsik min int għall-ħames darba f’siegħa, jew jgħidlek li bil-lejl qed jiġu tnejn minn-nies (isemmihom b’isimhom) u jisirqulu l-ħwejjeġ u l-ikel, ikun hemm il-ħtieġa li jkollu min jieħu hsiebu 24/7.
Jista jkun li d-dawl naturali ta’ matul il-ġurnata jiddejqu bih. Jaqgħlaq il-purtelli u jixgħel il-linef kollha tad-dar “għax sar jidlam malajr”. Jekk tgħidlu li ser tiftaħ it-tieqa biex tidħol l-arja, jakkużak li int bi sħab mall-ħallelin li ser jaqbżulu ġewwa (alavolja jkun joqgħod fil-ħames sular).
Meta jasal ħin l-ikel, jgħidlek li ġa kiel, jew li m’għandux ġuħ, jew li ma jħobbx l-iżjed affarijiet favoriti tiegħu. Jekk tipprova tirraġuna miegħu, jew jirrabja, jew jieħu għalih u jgħidlek li qed tittrattah ta’ baħnan.
Jekk tistaqsih xi ħaġa, ma jweġiebx, jew jgħidlek li mhux affarik. Titbissimlu, u jgħidlek li qed tidħaq bih. Tersaq lejh, għax ma tantx jisma’ sew, u jsir aġitat għax qed tinvadilu l-bużżieqa tal-ispazju personali tiegħu.
Bil-mod il-mod, jerġa jidra il-mess ġentili, bl-iskuża li qed tgħinu jiekol, jew jilbes, jew jinħasel. Meta tħares fl-għajnejn ċassi, xorta tkun qed tikkomunika miegħu.
Bid-dimenzja, bniedem ikun anzjuż, beżgħan, inkwetat, u konfuż – imma ma jafx jgħidlek ir-raġuni. Jista’ jimxi ‘l hawn u ‘l hinn bla kwiet, jew jintefa’ fis-sodda u ma jkunx irid jiċċaqlaq.
Jiftakar sal-anqas dettal dak li ġara sittin sena ilu, imma ma jafx x’kiel il-bierah. Jirrepeti l-istess ħaga, jitkellem waħdu, u għalkemm m’għandekx tagħmel hekk, jekk tiġbidlu l-attenzjoni, jgħidlek li hu mhux miġnun, u qiegħed ikanta waħdu.
Iżjed ma d-dementia tiggrava, iżjed sir diffiċli biex dak li jkun jifhem x’hinu jingħad u x’inu jiġri. Jekk iċempillu t-telefon ċellulari, imur jaqbad il-landline, u viċi versa.
Tajjeb li niftakru li d-dimentia mhix marda speċifika, iżda terminu qisu umbrella għall-kundizzjonijiet ta’ ħsara fil-moħħ li jfixklu l-kapaċità li wieħed jaħseb, jiftakar, jirraġuna u jieħu deċiżjonijiet. Anki ir-rata ta’ progresssjoni tal-kundizzjoni hija differenti.
Id-dementia ma titfejjaqx; la temmnux lil dawk li jwegħdukom il-mirakli.
Kittieba
Ġurnalista
Opinjonista
by Kevin Tanti | 04/Jul/23 | Riflessjonijiet
Meta kont naħdem f’post partikolari, meta xi ħadd ma kienx isib il-biro, kienu jiġu jfittxuha fil-but tiegħi. Kienu jafu li jekk iħallu għaxar liri se jsibuha fejn ħallewha, imma biro le. Dawk il-biros li kont insib jiġru, kienu jispiċċaw fil-but tal-uniformi (fejn seta’ jarahom kulħadd).
Però, maż-żmien skoprejt li mhux jien biss inħobb niġbor il-biros mitlufa, imma ħafna ħaddiema fl-isptarijiet u uffiċini. Dan ma jsirx biex dak li jkun jisraq, imma normalment jisselfu u ma jiġux irritornati. F’sondaġġ li sar barra minn xtutna ħareġ illi biros, lapsijiet u note pads huma fost l-aktar affarijiet li ħaddiema jispiċaw “jitilfu”.
Ma ssibx il-biro, forsi tgħaddi, imma li ma ssibx l-ikel hi ftit tad-dagħa.. hux tidgħi. Biriklu l-ikel. F’sondaġġ li sar minn Kathy Morris din is-sena ħareġ illi 47% qalu li ġieli tteħdilhom l-ikel, waqt li 33% ammettew li ġieli ħadu ikel ta’ kollegi. Issa li bniedem ikun ħalla xi ġelat fil-friża u jsib biss il-karta sew jew?
Probbabli li xi darba jew oħra kulħadd spiċċa b’xi ħaġa nieqsa waqt li kien qed jaħdem.
Taf lil xi ħadd li ma tistax tafdalu biro jew xi ċikkulata? X’affarijiet oħra ġieli sibt nieqsa?
by Lynn Aquilina | 28/Jun/23 | Riflessjonijiet, Varjetà
Meta l-moħħ jilgħab it-tricks fuqi, irrid niftakar li moħħi bħal sponża jixrob dak kollu li ntih u li ngħidlu. Jien għandi l-jedd u nikkmanda lil moħħi u mhux bil-kontra kif ħafna drabi jiġri.
Ġismi hu r-reċipjent ta’ moħħi u li jilqa’ fih dak kollu li moħħi jitfagħlu. Din il-kaxxa li għandi f’rasi, il-ħin kollu taħseb fuq mitt elf ħaġa, u biex tkompli tgħaxxaq kollox, il-maġġoranza ta’ dawn il-ħsibijiet ikunu kollha negattivi, allura dan kollu jirriżulta f’mard f’ġismi li faċilment jista’ jiġi evitat bil-pożittività.
Kull filgħodu sirt neħodha drawwa ġenerali li malli niftaħ għajnejja, ngħid grazzi talli qomt, anke jekk ma nkunx qed inħossni tajba, il-fatt li nkun qomt bil-gratitudni f’qalbi tgħin ħafna għax minnha nnifisha timbuttani biex inkun f’burdata tajba.
Imbagħad nimxi pass ieħor u nħares lejn il-mera. Il-mera, li sa ftit żmien ilu kienet l-għadu tiegħi għax fiha kont nara l-fiżiku tiegħi biss u kont nara kollox ikrah. Issa sirt inħares dritt f’għajnejja u nidħol fuq ġewwa tiegħi nnifsi. Hemmhekk, nara persuna sabiħa ħafna li minkejja kull tbatija u diffikultà li tgħaddi minnha, tagħżel li tibqa’ temmen, tittama u tħobb.
Għalhekk, kuljum preċett, jien ngħid lil din il-persuna li nara fil-mera, li nħobbha ħafna u li jien kuntenta ħafna li ngħixu flimkien. Jiddispjaċini biss li ġieli ma nismax biżżejjed dak li jkun qed jgħidli ġismi bil-konsegwenza li moħħi jieħu l-kontroll ta’ kollox.
by Roberta Magri | 27/Jun/23 | Riflessjonijiet, Varjetà
Għaliex ħafna nies biex juru sapport lil xi ħadd iridu jkunu negattivi fuq ħaddieħor?
Sfortunatament qegħdin ngħixu f’realtà fejn f’sitwazzjonijiet li mhux se jbiddlulna ħajjitna, imma jinvolvu lilna nsegwu u nissapportjaw lil xi ħadd, nagħmlu dan, imma bilfors irridu nkunu negattivi fuq ħaddieħor.
Ovvjament m’iniex qed nitkellem fuq politika jew deċiżjonijiet li se jaffettwaw lilek personali jew il-mod kif tgħix.
Qed nitkellem fuq futbol, festivals, kompetizzjonijiet u issa dan l-aħħar kellna l-Love Island Malta.
Xi ħaġa li nnutajt, għalkemm jien ma naf l-ebda kontestant personali, huwa li minkejja l-isfidi u l-battibekki li kellhom waqt li kieku fil-villa, irnexxielhom jibnu ħbiberija sabiħa bejniethom kollha u minn dak li jidher s’issa, jidhru li verament saru, kif qalu huma stess, qishom familja.
Dan ma deherx biss waqt li kienu fil-villa, imma qed jiġi kkonfermat issa li ħarġu u rritornaw għall-ħajja reali, illum bil-midja soċjali, kulħadd jista’ jsegwi u għalkemm wieħed jista’ jargumenta li fuq il-midja soċjali mhux dejjem jintwera dak li fil-fatt ikun għaddej, u naqbel, nemmen li ħadd ma jirnexxilu jilbes maskra għal tul ta’ żmien.
Lil hinn minn dan il-punt però, filwaqt li nifhem li kulħadd ikollu l-favoriti u l-opinjonijiet tiegħu, u kulħadd għandu dritt jikkritika, ma nifhimx għaliex anki fuq mument sabiħ irridu nkunu negattivi.
Xħin tħabbar ir-riżultat ta’ Love Island Malta u tħabbret il-koppja rebbieħa, spikka partikolarment il-mument li Sven u Gabrielle ferħu ġenwinament lil Allen u Chelsea. U iktar tard, il-koppji u l-kontestanti l-oħra għamlu l-istess.
Dan għalija huwa wieħed mill-isbaħ ġesti li jista’ jagħmel bniedem, u juri l-kwalitajiet sbieħ u r-rabta ta’ bejniethom.
Madankollu, kien hemm diversi kummenti negattivi minn bosta minn dawk li kienu qed jissapportjaw lill-koppji l-oħra.
Il-fatt li tħoss li għandek tikkritika bl-aħrax jew titfa’ xi dubji jew insinwazzjonijiet dwar min rebaħ, meta l-persuni li qed tissapportja jew li xtaqt li jirbħu int stess, huma ġenwinament ferħanin għalihom, ma jagħmilx sens għalija. Dan jgħodd ukoll għall-membri tal-familja.
M’hemm l-ebda garanzija li r-relazzjoni romantika ta’ bejn il-koppji tirnexxi jew tibqa’ għal dejjem, iżda dan ma jgħoddx biss għall-koppji ta’ Love Island Malta.
Fl-aħħar mill-aħħar, taqbel jew ma taqbilx mal-kunċett ta’ Love Island, jew mal-mod kif ġabu ruħhom ċerti kontestanti, dawn tal-aħħar sabu f’xulxin familja oħra.
U b’xi mod jew ieħor, ħafna minn dawk li ma waqfux jikkritikaw, baqgħu jsegwu, bħal ma jiġri dejjem.
Int x’taħseb dwar dan?
