by skoperta.net | 10/Apr/22 | L-Aħħar Aħbar
Il-fabbrika taċ-ċikkulata Kinder fil-Belġju ġiet ordnata tagħlaq wara li kienet marbuta ma’ għexieren ta’ każijiet ta’ salmonella.
L-awtorità tal-Belġju dwar is-sigurtà tal-ikel ordnat ukoll biex jiġu ritornati l-prodotti kollha tal-Kinder magħmula fil-fabbrika f’Arlon, li hija propjetà tal-Ferrero.
Każijiet suspettati ta’ salmonella marbuta maċ-ċikkulata tal-kinder ġew irrappurtati f’pajjiżi fosthom ir-Renju Unit, il-Ġermanja, Franza u l-Belġju.
L-awtorità tal-Belġju għas-sigurtà tal-ikel, l-AFSCA, qalet li l-fabbrika kienet ordnata tagħlaq wara li l-Ferrero ma setgħetx tipprovdi informazzjoni sħiħa għall-investigazzjoni tagħha.
L-AFSCA qalet li l-investigazzjoni għadha għaddejja u li l-fabbrika titħalla terġa’ tiftaħ biss jekk il-Ferrero tkun tista’ tipprovdi l-garanziji meħtieġa li hija konformi mar-regolamenti tas-sigurtà tal-ikel.
Il-prodotti li ntalbu jiġu ritornati huma Kinder Surprise, Kinder Surprise Maxi, Kinder Mini Eggs u Kinder Schokobons.
L-AFSCA talbet ukoll lill-kumpaniji biex ineħħu l-prodotti mill-ixkafef tagħhom u tat parir lin-nies biex ma jikluhomx.
Nhar il-Ħamis, Ferreri talbet lura wħud miċ-ċikkulati tal-Kinder minn ħwienet fl-Istati Uniti minħabba tħassib dwar kontaminazzjoni potenzjali tas-salmonella.
Aktar kmieni din il-ġimgħa, għadd ta’ prodotti tal-bajd taċ-ċikkulata Kinder Surprise ġew mitluba jiġu ritornati wkoll fir-Renju Unit.
Il-ħelu kollu affettwat kien sar fl-istess fabbrika Belġjana.
Ġew mitluba wkoll jiġu ritornati xi ċikkulati f’partijiet tal-Asja, inklużi Hong Kong u Singapor.
Dan kollu seħħ wara li aktar minn 60 persuna fir-Renju Unit, l-aktar tfal żgħar, ġew infettati bis-salmonella f’tifqigħa marbuta mal-band tal-Kinder Surprise.
Nhar l-Erbgħa, l-aġenzija tas-saħħa tal-Ewropa qalet li qed teżamina wkoll għexieren ta’ każijiet suspettati ta’ salmonella marbuta maċ-ċikkulata f’mill-inqas disa’ pajjiżi inklużi r-Renju Unit, il-Ġermanja, Franza u l-Belġju.
Il-batterji tas-salmonella jistgħu jikkawżaw infezzjonijiet serji u severi, speċjalment fi tfal jew anzjani u oħrajn b’sistema immuni dgħajfa.
by skoperta.net | 12/May/21 | Konf Taf?
Florence Nightingale, magħrufa bħala The Lady With the Lamp, kienet infermiera Ingliża, riformatriċi soċjali u statitriċi magħrufa l-aktar bħal l-fundatriċi tal-infermerija moderna. L-esperjenzi tagħha bħala infermiera matul il-Gwerra tal-Krimea kienu fundamentali fil-fehmiet tagħha dwar is-sanità. Hija waqqfet St. Thomas’ Hospital u Nightingale Training School għall-infermiera. L-isforzi tagħha biex tirriforma l-kura tas-saħħa influwenzaw ħafna l-kwalità tal-kura fis-sekli 19 u 20.
Florence Nightingale twieldet fit-12 ta’ Mejju tal-1820, ġewwa Firenze, l-Italja. Hija kienet l-iżgħar minn żewġt itfal u ġejja minn familja sinjura. Ommha, Frances Nightingale, kienet ġejja minn familja ta’ negozjanti u ta’ spiss kienet tissoċjalizza ma’ nies ta’ pożizzjoni soċjali prominenti. Minkejja dan, Florence, kienet ferm differenti minn ommha u kienet tkun ferm skomda f’sitwazzjonijiet soċjali. Hija kienet tippreferi li tevita li tkun fiċ-ċentru tal-attenzjoni kull meta kien ikun possibbli.
Missier Florence kien William Shore Nightingale, sinjur u sid ta’ art. Huwa kien wiret żewġ patrimonji, waħda f’Lea Hurst, Derbyshire, u l-oħra f’Hampshire, Embley Park, meta Florence kellha 5 snin. Florence trabbiet fil-propjetà tal-familja f’Lea Hursr, fejn missierha pprovdilha edukazzjoni klassika, inklużi studji bil-Ġermaniż, bil-Franċiż u bit-Taljan.
Minn età żgħira ħafna, Florence Nightingale kienet diġà attiva fil-filantropija, taqdi lin-nies morda u foqra fil-villaġġ ġirien tal-patrimonju tal-familja tagħha. Sakemm kellha 16-il sena, kienet ċara għaliha li l-infermerija kienet is-sejħa tagħha. Hija kienet temmen li dan kien l-iskop divin tagħha.
Meta Nightingale avviċinat lill-ġenituri tagħha u qaltilhom dwar l-ambizzjoni tagħha li ssir infermiera, ma kinux kuntenti. Fil-fatt, ipprojbewha li ssegwi x-xewqa tagħha. Matul l-era Vittorjana, tfajla tal-istatura soċjali bħal ta’ Nightingale kienet mistennija li tiżżewweġ raġel sinjur, u mhux tidħol għal xogħol li mill-klassijiet soċjali ta’ fuq kien meqjus bħala wieħed li d-dħul tiegħu kien baxx ħafna. Meta kellha 17-il sena, hija rrifjutat proposta taż-żwieġ, u r-raġuni tagħha kienet proprju li l-unika ambizzjoni tagħha kienet li ssir infermiera.
Determinata li ssegwi s-sejħa vera tagħha minkejja l-oġġezzjonijiet tal-ġenituri tagħha, fl-1844, Nightingale rreġistrat bħala studenta tal-infermerija f’Lutheran Hospital of Pastor Fliedner f’Kaiserwerth, il-Ġermanja.
Fil-bidu tas-snin 1850, Nightingale irritornat Londra, fejn ħadet xogħol ta’ infermiera fi sptar f’Middlesex għal governanti morda.il-ħidma tagħha hemmhekk impressjonat lil min kien impjegaha tant li ġiet promossa għal superintendent fi żmien sena biss minn mindu bdiet taħdem hemm. Din il-pożizzjoni kienet waħda ta’ sfida hekk kif Nightingale kellha tħabbat wiċċha mal-pandemija tal-kolera u kundizzjonijiet mhux sanitarji li wasslu għat-tixrid mgħaġġel tal-marda. Nightingale għamlitha l-missjoni tagħha li ttejjeb il-prattiki tal-iġjene, u tnaqqas b’mod sinifikanti r-rata tal-imwiet fl-isptar fil-proċess. Ix-xogħol iebes li kellha tiffaċċja ħalla effett fuq saħħitha.
Kienet għadha bilkemm irkuprat, meta Florence kellha tiffaċċja l-akbar sfida tal-karriera tagħha fl-infermerija. F’Ottubru tal-1853, faqqgħet il-Gwerra tal-Krimea. L-Imperu Ingliż kien fi gwerra kontra l-Imperu Russu għall-kontroll tal-Imperu Ottoman. Eluf ta’ suldati Ingliżi ntbagħtu fil-Black Sea, fejn il-provvisti naqsu malajr. Sal-1854, xejn inqas minn 18,000 suldat kienu ddaħħlu fi sptarijiet militari.
Dak iż-żmien, ma kienx hemm infermiera nisa stazzjonati fi sptarijiet fil-Krimea. Ir-reputazzjoni fqira ta’ infermiera nisa tal-passat kienet wasslet lill-uffiċċju tal-gwerra biex jevita li jimpjega aktar. Iżda, wara l-battalja tal-Alma, l-Ingilterra kienet f’diffikultà dwar in-negliġenza tas-suldati morda u midruba tagħhom, li mhux biss ma kellhomx biżżejjed attenzjoni medika minħabba li l-isptarijiet ma kellhomx biżżejjed staff, iżda wkoll kienu f’kundizzjonijiet mhux sanitarji u inumani.
Fl-aħħar tal-1854, Nightingale irċeviet ittra mingħand is-Segretarju tal-Gwerra Sydney Herbert, fejn talabha torganizza grupp ta’ infermiera biex jieħdu ħsieb is-suldati morda u midruba tal-gwerra tal-Krimea. Nightingale wieġbet għal din is-sejħa u minnufih ġabret tim ta’ 34 infermier minn varjetà ta’ ordnijiet reliġjużi u baħħret magħhom lejn il-Krimea ftit jiem biss wara.
Għalkemm kienu avżati bil-kundizzjonijiet orribbli li kien hemm, xejn ma seta’ jħejji biżżejjed lil Nightingale u lill-infermiera tagħha għal dak li raw meta waslu fi Scutari, l-isptar bażi Ingliż f’Kostantinopli. Minbarra n-nuqqas esaġerat ta’ iġjene, l-iktar provvisti bażiċi, bħal faxex u sapun kienu skarsi ħafna hekk kif in-numru ta’ morda u feruti kien żdied b’mod kostanti. Anke l-ilma kellu bżonn jiġi razzjonat. Aktar suldati kienu qed imutu minn mard infettiv bħat-tifojde u l-kolera milli minn ġrieħi mġarrba fil-battalja.
Nighgtingale kienet determinata li tibdel dawn il-kundizzjonijiet għall-aħjar. Irnexxielha takkwista mijiet ta’ xkupilji u kienet talbet lill-pazjenti l-inqas dgħajfa biex jogħrku kull rokna tal-isptar. Min-naħa tagħha, qattgħet kull minuta tieħu ħsieb is-suldati.
Filgħaxija kienet iddur fil-kurituri mudlama ġġorr lampa, u ddur u taqdi lil pazjent wara pazjent. Is-suldati, li kienu japprezzaw u jfittxu l-wens fil-kompassjoni bla limitu tagħha, kienu bdew isejħulha bħala “The Lady with the Lamp” filwaqt li oħrajn kienu jsejħulha bħala “The Angel of Krimea”. Ix-xogħol tagħha fl-isptar naqqas ir-rata ta’ mwiet b’żewġ terzi.
Minbarra li tejbet bil-kbir il-kundizzjonijiet sanitarji tal-isptar, Nightingale ħolqot numru ta’ servizzi għall-pazjenti li kkontribwew għat-titjib tal-kwalità tas-servizz li jingħata fl-isptar. Hija waqqfet il-ħolqien ta’ “kċina tal-invalidi” fejn kien ikun imsajjar ikel bnin għal pazjenti b’dieta speċjali. Stabbiliet il-laundry sabiex il-pazjenti jkollhom lożor nodfa. Hija waqqfet ukoll kamra u librerija għad-divertiment u l-istimulazzjoni intellettwali tal-pazjenti.
Ibbażati fuq l-osservazzjonijiet tagħha fil-Krimea, Nightingale kitbet noti dwar kwistjonijiet li jaffettwaw is-saħħa, l-effiċjenza u l-amministrazzjoni tal-isptar tal-armata Ingliża, rapport ta’ 830 paġna li janalizza l-esperjenza tagħha u jipproponi riformi għal sptarijiet militari oħra li joperaw f’kundizzjonijiet ħżiena. Il-ktieb jitratta ristrutturar totali tad-dipartiment amministrattiv tal-Uffiċċju tal-Gwerra, inkluż it-twaqqif ta’ Kummissjoni Rjali għas-Saħħa tal-Armata fl-1857.
Nightingale baqgħet f’Scutari għal sena u nofs. Hija telqet fis-Sajf tal-1856, ladarba l-kunflitt tal-Krimea ġie solvut, u rritornat lura fid-dar ta’ tfulitha f’Lea Hurst. B’sorpriża għaliha, intlaqgħet b’merħba ta’ eroj, li bl-umiltà tagħha għamlet minn kollox biex tevita. Ir-Reġina ppremjat ix-xogħol ta’ Nightingale billi ppreżentatilha brazzuletta mnaqqxa li saret magħrufa bħala “Nightingale’s Jewel” u billi tatha premju ta’ $250,000 mill-gvern Ingliż.
Bl-appoġġ tar-Reġina Victoria, Nightingale għenet biex tinħoloq Kummissjoni Rjali għas-Saħħa tal-armata. Hija impjegat statistiċi ewlenin tal-ġurnata, William Farr u John Sutherland, biex janalizzaw id-dejta dwar il-mortalità tal-armata, u dak li sabu kien tal-biża’: 16,000 mit-18,000 imwiet kienu minn mard li jista’ jiġi evitat u mhux mill-gwerra. Kienet l-abbiltà ta’ Nightingale li ttraduċiet din id-dejta f’format viżiva ġdid li verament ikkawżat sensazzjoni. Id-dijagramma taż-żona polari tagħha, issa magħrufa bħala “Nightingale Rose Diagram”, uriet kif ix-xogħol tal-Kummissjoni Sanitarja naqqas ir-rata tal-mewt u għamel id-dejta kkumplikata aċċessibbli għal kulħadd, u jispira standards ġodda għas-sanità fl-armata u lil hinn minnha. Hija saret l-ewwel membru mara tar-Royal Statistical Society u ġiet imsemmija membru onorarju tal-American Statistical Association.
Nightingale ddeċidiet li tuża l-flus biex tiffavorixxi l-kawża tagħha. Fl-1860, hija ffinanzjat it-twaqqif ta’ St. Thomas Hospital, u fi ħdanu, The Nightingale Training School għall-infermiera. Nightingale saret figura ta’ ammirazzjoni pubblika. Poeżiji, kanzunetti u drammi ġew miktuba u ddedikati għall-unur ta’ din l-eroj. Nisa żgħażagħ kienu jaspiraw li jkunu bħalha. Ħerqana li jsegwu l-eżempju tagħha, anke nisa sinjuri mill-klassijiet għolja bdew jirreġistraw fl-iskola tat-taħriġ. Nightingale introduċiet perspettiva ġdida u differenti dwar l-infermerija, lill-klassijiet għolja, fil-fatt kienet saret meqjusa bħala vokazzjoni onorabbli.
Waqt li kienet f’Scutari, Nightingale kien qabadha dak li kien jissejjaħ bħala “Crimean Fever”, li qatt ma rkuprat minnu kompletament. Meta kellha 38 sena, kienet spiċċat homebound u bedridden, u li baqgħet hekk għall-bqija ta’ ħajjitha.
B’determinazzjoni u dedikazzjoni bħal dejjem biex ittejjeb il-kura tas-saħħa u ttaffi t-tbatija tal-pazjenti, Nightingale kompliet bil-ħidma mis-sodda tagħha!
Waqt li kienet tgħix f’Mayfair, hija baqgħet awtorità u avukata għar-riforma tal-kura tas-saħħa, billi tintervista politiċi u tilqa’ viżitaturi distinti mis-sodda tagħha. Fl-1859, hija ppubblikat noti dwar l-isptarijiet, li kienu jitrattaw fuq kif tmexxi sew sptarijiet ċivili.
Matul il-Gwerra Ċivili tal-Istati Uniti, kienet tkun ta’ spiss ikkonsultata dwar kif għandhom jiġu mmexxija l-aħjar il-field hospitals. Nightingale serviet ukoll bħala awtorità dwar kwistjonijiet ta’ sanità pubblika fl-Indja kemm għall-militar kif ukoll għal persuni ċivili, għalkemm qatt ma marret l-Indja.
Fl-1908, fl-età ta’ 88 ingħatat il-merti ta’ unur mir-Re Edward. F’Mejju tal-1910, hija rċeviet messaġġ ta’ awguri mingħand ir-Re Ġorġ f’għeluq id-90 sena.
F’Awwissu tal-1910, Florence Nightingale mardet, imma dehret li rkuprat u kienet fi spirtu tajjeb. Ġimgħa wara, fit-12 t’Awwissu, 1910, kien proprju l-Ġimgħa filgħaxija, hija żviluppat sintomi inkwetanti , u mietet l-għada s-Sibt, 13 t’Awwissu, fis-14:00 fid-dar tagħha f’Londra.
B’mod karatteristiku, hija kienet esprimiet ix-xewqa li l-funeral tagħha jkun pjuttost kwiet u modest, minkejja x-xewqa tal-pubbliku li jonora lil Nightingale, li bla heda ddedikat ħajjitha għall-prevenzjoni tal-mard u l-iżgurar ta’ trattament sigur u kompassjonali għall-foqra u t-tbatija.
Bħala turija ta’ rispett lejn ix-xewqa tagħha, il-qraba tagħha rrifjutaw funeral nazzjonali. “The Lady with the Lamp” ġiet midfuna f’Hampshire, l-Ingilterra.
Il-mużew ta’ Florence Nightingale, li jinsab fis-sit ta’ The Nightingale Training School għall-infermiera, l-oriġinali, fih aktar minn 2,000 artifatt li jikkommemoraw il-ħajja u l-karriera ta’ “The Angel of Crimea”.
Sal-lum, Florence hija rikonoxxuta u meqjusa bħala l-pijuniera tal-infermerija moderna.
by Roberta Magri | 08/May/21 | Riflessjonijiet, Varjetà
Qabel xejn nixtieq nibda billi niċċara li jien m’għandi l-ebda kwalifiki fil-psikoloġija, iżda huwa suġġett li minn dejjem kien jinteressani u minbarra li nagħmel riċerka dwaru regolarment biex dejjem nitgħallem aktar, ħafna minn dak li naf, tgħallimtu mill-“università tal-ħajja” nħobb ngħid jien, għaliex minkejja li l-edukazzjoni akkademika hija importanti ħafna u neċessarja, mhemm xejn li jista’ jgħallmek aħjar mill-esperjenzi u s-sitwazzjonijiet tal-ħajja.
Għaldaqstant inħoss li għandi naqsam dak li naf, u r-riflessjonijiet tiegħi magħkom is-segwaċi ta’ skoperta.net.
Bħal kull ġurnata li tirrapreżenta sinjifikat partikolari, iġġib magħha emozzjonijiet differenti għal kulħadd u mhux kulħadd jista’, jew iħossu li jista’ jiċċelebra l-ġurnata.
Għal ħafna din hija ġurnata bħall-oħrajn, hija biss ġurnata minn dawk fejn il-materjaliżmu jirrenja, għaliex jemmnu li wieħed għandu juri l-imħabba u r-rispett matul is-sena kollha. Fil-fatt hekk hu, imma mbagħad hemm ħafna oħrajn li minkejja li wkoll jemmnu dan tal-aħħar, xorta jfittxu li jiċċelebraw din il-ġurnata u dak kollu relatat magħha.
Hemm ukoll ħafna oħrajn li din il-ġurnata tqanqlilhom emozzjonijiet negattivi, jistgħu wkoll iħossu li ma jafux kif se jirnexxilhom ikampaw f’din il-ġurnata.
L-ewwel u qabel kollox, minkejja li l-aspett bioloġiku għandu s-sinjifikat importanti tiegħu, madanakollu huma l-imħabba u l-imġiba li jiffurmaw u jirrapreżentaw verament l-irwol tal-persuna.
Għaldaqstant dik il-persuna li f’qalbha għandha mħabba ġenwina u bla kundizzjoni lejn kwalunkwe persuna oħra, lejn it-tfal tal-partner tagħha, lejn it-tfal adottivi tagħha, lejn it-tfal li għal xi raġuni jew oħra qed tieħu ħsieb, u iva, lejn l-annimali tagħha. Hemm ukoll dak il-missier li minbarra li għandu l-irwol ta’ missier, jieħu wkoll l-irwol tal-omm.
Dawk kollha li b’xi mod jew ieħor jgħixu l-irwol ta’ omm, jixraqilhom li jiġu ċċelebrati mhux biss f’ġurnata partikolari imma kuljum.
Lil hinn minn hekk, insibu dawk il-persuni li ħafna drabi fis-skiet, din il-ġurnata hija sfida diffiċli ħafna għalihom..
Dawk il-persuni li tilfu lil ommhom, riċentament jew snin ilu.. Għaliex le, iż-żmien ma jtaffix l-uġigħ, biż-żmien tissaħħaħ u titgħallem tgħix bl-uġigħ.
Dawk il-persuni li tilfu wild, riċentament jew snin ilu.
Dawk il-persuni li qed jiffaċċjaw problemi u sfidi ta’ infertilità.
Dawk il-persuni li jixtiequ jsiru ommijiet bioloġiċi u għal xi raġunijiet ma jistgħux.
Dawk il-persuni li għal xi raġunijiet m’għandhomx kuntatt m’ommhom jew mat-tfal tagħhom, jew inkella jinsabu xi mkien fejn ma jistgħux iqattgħu l-ħin magħhom.
Dawk il-persuni li għadhom kemm irċevew aħbar li ommhom jew it-tfal tagħhom għandhom marda terminali.
Dawk il-persuni li ommhom m’għadhiex tagħrafhom.
Dawk il-persuni li ġew abbandunati jew abbużati minn ommhom jew mit-tfal tagħhom.
U ħafna oħrajn.
Bħal ma dejjem ngħid, f’ċirkostanzi bħal dawn l-ebda kelma ma tista’ tbiddel is-sitwazzjoni għall-aħjar għal dawn il-persuni, però…
Jekk int wieħed jew waħda minn dawn il-persuni, jekk tfittex sew ġewwa fik, issib is-saħħa biex jirnexxilek tkampa, mhux f’din il-ġurnata biss imma matul il-kumplament tal-ġranet kollha.
Jekk din il-ġurnata qed taraha bħala waħda minn dawk li tkun tixtieq tagħlaq għajnejk u tgħaddi, emmen li se tgħaddi wkoll.
Fittex li tqatta’ l-ġurnata billi..
Forsi tieħu ħsieb lilek innifsek aktar mis-soltu.
Tagħmel dak kollu li taħseb li se jgħin biex din il-ġurnata tkun, anki jekk ftit, inqas diffiċli.
Tipprova tiftakar f’memorji sbieħ.
Tipprova tiftakar fl-imħabba li tirċievi u li tagħti int stess.
Ħalli lilek innifsek tħoss dak kollu li qed tħoss mingħajr ma tipprova żżomm lura.
Li tibki xi bikja tajba, hija ħafna drabi bżonnjuża wkoll.
Tesprimi l-ħsibijiet u dak li qed tħoss permezz tal-kitba jew b’xi mod ieħor li tħoss li tista’ tesprimi ruħek.
Tmur mixja waħdek, jew ma’ xi kumpanija, fil-kampanja jew inkella ħdejn il-baħar.
Jekk hija sitwazzjoni li hemm possibilitajiet ta’ soluzzjonijiet għall-aħjar, aħseb fuqhom u x’tista’ tagħmel biex twettaqhom.
Fittex kumpanija ta’ persuni li tkun komda magħhom, li jitrasmettu enerġija pożittiva u ta’ mħabba, u li forsi anki tista’ titkellem magħhom dwar dak li qed tħoss għax taf li se jifhmuk.
Min-naħa l-oħra, jekk int għandek persuna f’ħajtek li taf li għaliha din hija ġurnata diffiċli aktar minn oħrajn, kun ċert li, bħal m’għandek tagħmel matul is-sena kollha, imma forsi xi ftit aktar minħabba l-fatt li tkun aktar diffiċli, tfakkar lill-persuna li int tinsab dejjem hemm għaliha. Li tfakkar lill-persuna kemm tfisser għalik, li lest li tisma’ dak li għandha xi tgħid, li mhijiex waħedha, kemm tħobbha u li tista’ taqsam dak li qed tħoss miegħek.
Ħafna kliem xi drabi jkun kollu żejjed, imma messaġġ anki b’kelma waħda, telefonata, jew ġest żgħir imma mill-qalb jistgħu jagħmlu differenza kbira.
Niddejjaq nispeċifika, għaliex fl-emozzjonijiet m’għandux ikun hemm speċifikazzjoni jekk intix raġel jew mara, iżda sfortunatament hemm tendenza li ħafna jaħsbu li l-irġiel ma jħossux bħal ma tħoss mara, jew saħansitra l-irġiel stess jaħsbu li ma jistgħux jesprimu l-emozzjonijiet tagħhom minħabba ċerta mentalità li teżisti fost is-soċjetà, u fl-opinjoni tiegħi din hija teorija żbaljata…
Allura, qed infakkrek, li jekk int raġel, u din il-ġurnata hija diffiċli għalik, dan kollu li għidt jgħodd għalik ukoll.
Importanti li dejjem inżommu f’moħħna li l-fatt li jkollna mumenti u sfidi diffiċli, il-fatt li jkollna ġranet u perjodu fejn inħossuna dgħajfa u vulnerabbli, mhux għax verament inkunu dgħajfa, iżda għax aħna umani.
Xi mkien ġewwa fik se ssib dejjem dik is-saħħa biex tikkumbatti jekk tfittex sew, u jekk xi drabi tħoss li għandek bżonn l-għajnuna, fittixha, għaliex dik hija parti mis-saħħa ġewwiena tiegħek.
by Dr Georgiana Farrugia Bonnici | 24/Apr/21 | Saħħa, Varjetà
X’inhuma l-pressjonijiet fid-demm, hekk imsejħa ta’ fuq, u ta’ taħt?
Il-pressjoni għolja fid-demm tkun preżenti meta wieħed ikollu diversi qari ta’ pressa fl-arterji li teċċedi il-140/90 mmHg. Dan il-qari huwa maqsum f’żewġt partijiet: Il-pressjoni hekk imsejħa ta’ fuq tikkorrespondi mal-ogħla pressa fid-demm meta l-qalb tkun qed tingħafas waqt it-taħbit, filwaqt li l-pressjoni ta’ taħt, tikkorrespondi mal-iżgħar pressa fid-demm, iżda din id-darba, meta l-qalb tkun rilassata.
Kif tiżviluppa din il-kundizzjoni hekk imsejħa bħala waħda ‘siekta’?
Huwa pjuttost normali, li l-pressjoni fid-demm togħla bi ftit, iktar ma’ wieħed jikber fl-età, però huwa importanti li wieħed jirrikorri għand it-tabib tiegħu u jiċċekkja l-pressjoni fid-demm frekwentament, għaliex f’bosta drabi, meta wieħed ikun qed isofri minn din il-kundizzjoni, ma jħoss xejn partikolari biex jindika dan. Infatti, din hija għalhekk imsejħa bħala kundizzjoni ‘siekta’, għalkemm ċerti nies ġieli jirrapurtaw li qed iħossu uġigħ ta’ ras, problemi fil-vista jew fis-smigħ, jew ħass ħażin, bħala sintomi.
Ħafna drabi, il-pressjoni għolja fid-demm tkun meqjusa bħala waħda ta’ kaġun primarju, jiġifieri ma jkun hemm l-ebda kundizzjoni oħra medika relatata magħha, però jista jkun hemm ukoll minoranza ta’ każijiet oħrajn, fejn il-pressjoni għolja fid-demm tkun qed tiġi kkawżata sekondarjament minn mard mediku ieħor, bħal mard fil-kliewi, tal-qalb, jew żbilanċ relatat mas-sistemi tal-endokrinoloġija. Kif ukoll, ikun hemm persentaġġ żgħir ieħor ta’ nisa, li l-pressjoni għolja toħroġilhom biss fit-tqala. F’dawn il-każijiet huwa vitali li wieħed iżur it-tabib tiegħu spiss, sabiex jevita li l-pressjoni għolja fid-demm twassal għall-kumplikazzjoni relatata mat-tqala, hekk imsejħa ‘ekklampsja’.
X’inhuma r-riskji assoċjati ma’ din il-kundizzjoni?
Huwa fatt magħruf illi fl-Ewropa, il-kundizzjoni ta’ pressjoni għolja fid-demm, qed tiżdied b’rata kemxejn mgħaġla. Sfortunatament, dan jista’ jwassal ukoll għal riskji ogħla ta’ mard kardjovaskulari, bħall-puplesiji jew attakki tal-qalb.
Meta wieħed ikun ilu jbati minn pressjoni għolja fid-demm, ikun qed ipoġġi strapazz qawwi fuq il-qalb, u dan jista’ jwassal sabiex il-muskoli tal-qalb jiġu iktar dgħajfa, jew kif ukoll jinħolqu problemi, bħal djuq fl-arterji koronarji. Huwa fatt li pressjoni għolja fid-demm hija wkoll riskju maġġur għall-puplesiji, jew djuq fl-arterji prinċipali fis-saqajn. Tant hu hekk, li meta l-pressjoni fid-demm ma tkunx ikkontrollata għal diversi snin, u wieħed ikollu diversi riski kardjovaskulari oħra, bħal xaħam, jew zokkor għoli fid-demm, wieħed jista’ wkoll jasal għall-punt li jkollu bżonn amputazzjoni ta’ partijiet minn ġismu, bħal swaba, minħabba nuqqas ta’ ċirkulazzjoni. Il-pressjoni għolja, tista’ tikkawża wkoll iktar kumplikazzjonijiet fir-retina tal-għajnejn, jew fil-kliewi.
X’nistgħu nagħmlu biex inżommu livell normali ta’ pressjoni fid-demm?
Hemm diversi affarijiet li wieħed jista’ jagħmel biex ibaxxi l-pressjoni għolja fid-demm. L-ewwel pass hu li wieħed jiekol ikel bnin, li jkun baxx fil-melħ u preservattivi, kif ukoll billi jipparteċipa f’eżerċizzju fiżiku regolari. Wieħed għandu jfittex ukoll li jaqta’ t-tipjip, u l-konsum eċċessiv ta’ alkoħol. Jekk wieħed ikun qed ibati minn obeżità, it-telf ta’ piż żejjed jgħin ukoll. Meta dan ma jkunx biżżejjed, it-tabib jista’ jiddeċiedi li jibda pilloli apposta li jikkontrollaw il-pressjoni għolja fid-demm.
Jekk tixtieq issegwi l-blog tiegħi tista’ tagħmel dan billi tagħmel ‘like’ fuq din il-paġna ta’ Facebook: ×Be Holistically Healthy, MD× | Facebook
Jekk għandek xi mistoqsijiet li trid tistaqsi jew xi suġġett li tixtieq li nitkellmu dwaru ibgħatilna fuq info@skoperta.net
