by skoperta.net | 01/Dec/21 | Konf Taf?
Diċembru, ix-xahar ta’ bejn Novembru u Jannar, u t-tnax u l-aħħar xahar tal-kalendarju Gregorjan.
Għal uħud dan ix-xahar huwa meqjus bħala l-isbaħ xahar tas-sena, anke minħabba l-festi u t-tradizzjonijiet marbuta miegħu, filwaqt li għal oħrajn, dan ix-xahar inissel fihom dieqa għal xi raġuni jew oħra.
Minbarra ċ-ċelebrazzjonijiet u t-tradizzjonijiet tal-Milied u l-Ewwel tas-Sena, għalina l-Maltin dan ix-xahar huwa sinonimu wkoll ma’ l-akbar avveniment ta’ karità li jsir kull sena, L-Istrina. Il-ġurnata fejn fiha jinġabru l-fondi b’risq il-Community Chest Fund.
Nistgħu ngħidu li wara li sa ftit ġranet ilu konna għadna qed nesperjenzaw ġranet pjuttost sħan għal dan iż-żmien tas-sena, f’dawn l-aħħar ġranet qed ikollna temperaturi aktar kesħin, eżatt fil-ħin biex nibdew ix-xahar ta’ Diċembru f’atmosfera iktar xitwija li ddaħħalna aktar fl-ambjent ta’ dawn il-festi.
Bħal kull xahar ieħor, hemm fatti u kurżitajiet interessanti dwar Diċembru li possibilment ma tafx, u aħna skoprejna wħud minnhom:
Diċembru kien wieħed mix-xhur oriġinali fil-kalendarju Ruman tal-qedem, li kien jintuża minn madwar 750 QK sal-45 QK. F’dan il-kalendarju Ruman oriġinali, Diċembru kien fil-fatt l-għaxar xahar. Dan il-post kien fil-fatt jagħmel ħafna aktar sens għal Diċembru, peress li l-isem ta’ dan ix-xahar ifisser l-“għaxar xahar”. Meta Ġulju Ċesari biddel il-kalendarju fl-45 QK għall-kalendarju Ġiljan, huwa żied xahrejn, Jannar u Frar, li ġew imdaħħla fil-bidu tas-sena kalendarja. Dawn il-bidliet wasslu biex Diċembru ikun ix-xahar bl-isem ħażin!
Fil-5 ta’ Diċembru tal-1901, daħlet fid-dinja ftit maġija flimkien mat-twelid ta’ Walt Disney. Disney ħareġ l-ewwel cartoons tiegħu, li kien fih il-Mickey Mouse, imsejjaħ Steamboat Willie fl-età ta’ 27. Sakemm kellu 54 sena, l-imperu ta’ Disney kiber fid-daqs bil-bini ta’ Disneyland f’Anaheim, Kalifornja. Illum Disney hija kelma komuni fid-djar madwar id-dinja għan-numru li ma jispiċċa qatt ta’ kotba, cartoons, films u forom oħra ta’ divertiment maħluqa mill-kumpanija Walt Disney.
Diċembru oriġinarjament kellu biss 30 jum skont il-kalendarju Ruman tal-qedem. Meta l-kalendarju ġie mibdul għall-kalendarju Ġiljan , Diċembru kiseb ġurnata oħra, li għamlu s-seba’ u l-aħħar xahar fis-sena b’31 jum.
Fit-8 ta’ Diċembru tal-1991, il-kapijiet tal-Federazzjoni Russa (RSFSR), ir-Repubblika tal-Belarus u l-Ukrajna ffirmaw il-ftehim dwar it-twaqqif tal-Commonwealth tal-Istati indipendenti, li mmarka t-tmiem tal-Unjoni Sovjetika.
L-Anglo-Sassoni oriġinarjament kellhom l-ismijiet tagħhom għal dan ix-xahar. Wieħed minn dawn l-ismijiet kien Winter Monath, li ovvjament ifisser “xahar tax-xitwa”.
Fl-10 ta’ Diċembru tal-1896, miet il-persuna li ħoloq l-idea tal-premju Nobel, Alfred Nobel. Fit-testment tiegħu, Nobel iddikkjara li l-ġid akkumulat tiegħu jintuża biex jagħti premjijiet lill-membri tas-soċjetà li jagħmlu kisbiet kbar fl-avvanz tal-umanità. Uħud mir-riċevituri l-aktar famużi tal-premju Nobel jinkludu Albert Einstein, Marie Curie, Martin Luther King Jr. u Madre Tereża.
Isem ġdid għal Diċembru daħal fis-seħħ wara li ħafna Anglosassoni ġew konvertiti għall-Kristjaneżmu. F’konformità mat-twemmin ġdid tagħhom huma kienu jsejħu Diċembru Heligh Monath, li jfisser “xahar qaddis”.
It-28 ta’ Diċembru kien meqjus għal eluf ta’ snin bħala l-iktar jum tas-sena li jġib sfortuna. L-oriġini ta’ din is-superstizzjoni tinsab fl-istorja ta’ Kristu, peress li kien jingħad li f’dan il-jum is-sultan renjanti Erodi ordna l-qtil tat-trabi subien kollha f’tentattiv biex jinqatel Ġesù Kristu. Sa relattivament reċentement kien ikkunsidrat li jkollok sfortuna jekk tibda x-xogħol, avventuri ġodda jew kwalunkwe ħaġa f’dan il-jum.
Dan ix-xahar għandu żewġ tipi ta’ fjuri sinonimi miegħu. L-ewwel waħda hija l-Holly, li nsibuha dejjem matul dan iż-żmien. Fi żminijiet aktar reċenti, il-berries ħomor tal-Holly intqal li jirrappreżentaw il-feriti mdemmija ta’ Ġesù Kristu hekk kif kien imsammar mas-salib. Jekk tħares aktar lura fiż-żmien iċ-Ċelti kienu jemmnu li l-Holy ġġib xorti tajba u protezzjoni. It-tieni fjura hija n-Narcissus Paperwhite, li ġejja mill-familja tan-narċis komuni li jiffjorixxi fix-xitwa. Din il-fjura jingħad li tissimbolizza l-ħlewwa.
Fil-21 ta’ Diċembru tal-1846, intużat l-anestesija għall-ewwel darba fuq pazjent minn Dr Robert Liston fl-isptar tal-kulleġġ tal-università f’Londra.
Hemm ħafna festi reliġjużi importanti matul Diċembru. Nies minn reliġjonijiet differenti jiċċelebraw tradizzjonijiet differenti, bl-Insara jiċċelebraw il-Milied u l-Lhud jiċċelebraw Hanukkah. Filwaqt li l-Milied jiġi ċċelebrat fl-24 u l-25 ta’ Diċembru, li jiċċelebra t-twelid ta’ Ġesù Kristu, Hanukkah tiġi ċċelebrata fil-25 jum ta’ Kislev, fil-kalendarju Ebrajk. Fil-kalendarju Gregorjan komunement rikonoxxut, dan normalment ikun bejn l-aħħar ta’ Novembru u l-aħħar ta’ Diċembru, u jiċċelebra u jiċċelebra l-qawmien tal-Lhud kontra l-oppressori Griegi/Sirjani tagħhom, kif ukoll id-dedikazzjoni mill-ġdid tat-tieni tempju f’Ġerusalemm fit-2 seklu AD.
Għalik, xi jfisser dan ix-xahar?
by Danica Ann Cassar | 29/Sep/21 | Saħħa, Varjetà
L-ansjetà hija kelma li sirna nisimgħu ta’ spiss. Min-naħa huwa tajjeb illi sirna nitkellmu daqshekk fil-miftuħ dwar problemi tas-saħħa bħall-ansjetà. Però jaf li matul iż-żmien affarijiet li jkunu ftit challenging jew tal-biżà nqabbluhom dejjem mal-ansjetà u nispiċċaw nagħmlu d-dijanjosi tal-ansjetà waħedna lilna nfusna.
Tajjeb ukoll li nsemmi li fid-dinja li qed ngħixu llum, wara li ilna sena u nofs ngħixu f’pandemija qed inkunu forsi xi ftit aktar anzjużi u inkwetati mis-soltu dwar affarijiet li qabel ma konniex naħsbuha darbtejn. Hemm tipi differenti ta’ ansjetà fosthom il-famużi li nsemmu bħal attakk ta’ paniku jew phobia fost l-oħrajn. Però hemm tip ta’ ansjetà li rari nitkellmu dwarha għax forsi mhix kbira daqs dawn li semmejt imma hija vera importanti. Qed nirreferi għall-ansjetà relatata mas-saħħa.
Allura x’inhi din l-ansjetà relatata mas-saħħa?
Dan huwa meta wieħed ikun anzjuż jew inkwetat b’mod frekwenti li se taqbdu xi kundizzjoni partikolari. Din tista’ tkun relatata wkoll meta wieħed joqgħod għassa b’mod estrem tal-imġiba ta’ ġismu jew jiffissa fuq uġigħ partikolari li s-soltu jkun hemm dejjem u ma nagħtux kasu. Dawn il-beżgħat iwasslu lill-individwu jiċċekkja u jfittex u jaqra ħafna informazzjoni eżempju minn kotba jew l-internet u joqgħod iqabbel is-sintomi ma’ kundizzjonijiet differenti. Dan jista’ jwassal għal aktar ħsibijiet ta’ ansjetà u ta’ inkwiet li twassal biex is-sintomi tal-ġisem jiggravaw.
Din tista’ tiġi kkawżata minn diversi fatturi bħal wieħed jara ħafna kundizzjonijiet tas-saħħa fin-nies ta’ madwaru u dawk li jħobb allura bla ma trid kull sintomu żgħir jidher ħafna kbir f’għajnejn dak li jkun.
Qatt osservajt lil xi ħadd b’din l-imġiba? Jew forsi inti ġieli għamiltha?
Kif tista’ tgħin lilek innifsek jew persuni oħra li qed jagħmlu dan?
L-ewwel parir hu li jekk hemm xi sintomi, tkellem mat-tabib tiegħek biex tiċċekkja u sserraħ moħħok li ma hemm xejn gravi jew ta’ inkwiet. Sakemm tkun qed tistenna r-riżultat jew l-appuntament, evita kemm jista’ jkun li toqgħod timla rasek billi tfittex l-informazzjoni. Hemm barra teżisti ħafna misinformazzjoni u aktar tispiċċa toqgħod tinkwieta milli sserraħ rasek.
It-tieni parir hu li jekk qed tinnota xi sintomi mhux tas-soltu, ħu nota tagħhom għax jaf ikunu utli għall- konsulenza mat-tabib imma tmurx fl-estrem u tieħu nota ta’ kollox, nifs b’nifs.
It-tielet parir hu biex tinnota l-kuntest, xi jkun qed jiġri mal-madwar u ħajtek eżempju jekk dan l-aħħar qed tħossok taqta’ n-nifs. Ieqaf u aħseb ftit, bħal pereżempju ara li ma tkunx għadek kif tlajt taraġ tiġri jew ġrejt xi ġirja, għax f’mumenti bħal dawn huwa normali li jkollok qtugħ ta’ nifs.
U l-aħħar parir hu biex tibda taħseb dwar xi ħaġa oħra li mhijiex relatata mas-saħħa bħal valuri oħra tal-familja jew kuntentezza, ix-xogħol jew ix-xogħol tad-dar. Dan għaliex aktar ma tiffoka fuq is-saħħa aktar se żżid il-ħsibijiet u aktar se tħossok anzjuż.
Jekk tħoss li l-ansjetà ma tistax tikkontrollaha jew timmaniġġjaha aktar nistiednek tagħmel appuntament ma’ professjonisti tas-saħħa mentali bħal counsellors jew psikologi ħalli jkunu jistgħu jgħinuk tagħraf aktar għaliex qed ikollok dawn il-ħsibijiet u x’tista’ tagħmel biex ittejjeb is-sitwazzjoni.
Health Psychology Practitioner
by skoperta.net | 01/Jun/21 | Konf Taf?
Ġunju huwa ż-żmien meta s-Sajf verament jibda jidħol fl-aqwa tiegħu u kull ġurnata titwal ftit aktar. Huwa xahar favorit partikolarment għal dawk li jħobbu l-istaġun tas-sajf.
Dan ix-xahar jimmarka wkoll it-tmiem tal-ewwel nofs tas-sena kalendarja, allura forsi jkun iż-żmien ideali li nirriflettu ftit fuq is-sena s’issa.
Madanakollu, Ġunju huwa ħafna aktar minn hekk!
X’nafu dwar dan ix-xahar?
L-isem Ġunju huwa l-adattament modern tal-kelma Latina Junius, li għandha l-oriġini tagħha li tmur lura għar-Rumani tal-qedem.
Hemm diversi teoriji dwar għal xiex ġie msemmi x-xahar ta’ Ġunju. Teorija waħda hija li ġie msemmi wara l-alla Rumana taż-żwieġ, Ġuno. Teorija oħra hija li l-isem joriġina mill-kelma Latina juvenis, li tfisser “persuni żgħar età”. Possibilità oħra hija li x-xahar ġie msemmi għal Lucius Junius Brutus, il-fundatur tar-Repubblika Rumana.
Żmien ilu, Ġunju kien ir-raba’ xahar tas-sena. Qabel Ġulju Ċesari daħal fil-poter, is-sena kellha biss 10 xhur. Fis-46 QK ħoloq il-kalendarju Ġiljan billi żied xahrejn oħra mas-sena, li għamel lil Ġunju s-sitt xahar.
L-ebda xahar ieħor fis-sena ma jibda fl-istess jum tal-ġimgħa bħal Ġunju.
Il-21 ta’ Ġunju hija l-itwal ġurnata tas-sena u l-ewwel ġurnata tas-sajf.
Apparentament, Ġunju ma tantx kien popolari ma’ William Shakespeare, għaliex ġie referenzjat biss f’żewġ drammi famużi tiegħu, Cleopatra, u Henry IV.
Il-perjodu ta’ żmien minn nofs Mejju sa nofs Ġunju kien ikkunsidrat mir-Rumani tal-qedem bħala żmien ħażin għaż-żwieġ. L-istorja tgħid li Ovidju, poeta Ruman, ikkonsulta mal-qassisin il-kbar ta’ Ġove u staqsa meta jkun żmien tajjeb għat-tieġ ta’ bintu. Il-qassisin iddeċidew li għandu jistenna sa wara l-15 ta’ Ġunju.
Kuntrarju għat-twemmin Ruman dwar l-aħjar u l-agħar żmien biex tiżżewweġ, Ġunju issa huwa meqjus bħala wieħed mill-aqwa xhur!
Il-fjuri simboliċi ta’ Ġunju huma l-honeysuckle u l-warda. Dawn iż-żewġ fjuri huma simboli tal-affarijiet relatati mal-imħabba, ix-xewqa, il-ġenerożità u l-affezzjoni.
Jekk int fan kbir tat-tennis, allura Ġunju huwa xahar tajjeb għalik! It-turnament Ingliż tat-tennis ta’ fama internazzjonali isir matul ix-xahar ta’ Ġunju.
Ġunju għandu tliet birthstones – l-alessandrite, il-moonstone u l-perla. L-alessandrite jingħad li jirrappreżenta l-lonġevità u s-saħħa. Il-moonstones min-naħa l-oħra jingħad li jġibu xorti tajba u huma assoċjati mal-imħabba u l-passjoni. Fl-aħħarnett għandna l-perli, il-birthstones ewlenin ta’ Ġunju. Fuq kollox, il-perli jirrapreżentaw il-purità u l-fidi.
Diversi pajjiżi għandhom ġranet speċifiċi li jiċċelebraw il-bandiera tagħhom matul dan ix-xahar inklużi l-Istati Uniti, l-Iżvezja, id-Danimarka, ir-Rumanija u l-Arġentina.
Ħafna nies importanti u influwenti matul l-istorja twieldu f’Ġunju. Fost ħafna oħrajn li twieldu f’Ġunju hemm Anne Frank, Che Guevara, Jean-Paul Sartre, Marilyn Monroe, George Orwell u George H.W. Bush.
by skoperta.net | 01/May/21 | Konf Taf?
Mejju, il-ħames xahar tas-sena, huwa magħruf bħala x-xahar ta’ transizzjoni. It-temp jibda jaqleb ftit ftit, il-fjuri tar-rebbiegħa jkunu qed jiffjorixxu, l-għasafar ipespsu, u l-ħajja tibda tkun ftit aktar pjaċevoli għal dawk li jħobbu l-istaġuni tar-rebbiegħa u s-sajf.
Huwa żmien ta’ bidla, irrispettivament minn fejn int fid-dinja, imma x’hemm dwar Mejju li huwa daqshekk sinifikanti?
L-isem ta’ dan ix-xahar huwa l-adattament Ingliż modern tal-kelma Latina, Maius, li għandha l-oriġini li jmorru lura għal żmien il-Griegi tal-qedem. Huma semmew ix-xahar ta’ Mejju (jew Maius) għall-alla Griega tat-tkabbir.
Poeta Ruman bl-isem ta’ Ovid kellu ideat differenti dwar l-oriġini tal-isem ta’ Mejju. Huwa ddikjara li l-isem kien ġej mill-kelma Maiores, kelma latina għal “anzjani”.
Il-kelma Mejju fil-fatt ma ntużatx qabel żmien il-medjuevu kien wasal biex jispiċċa, madwar is-seklu 15 wara Kristu. Sa dakinhar kienet għadha tintuża l-kelma Rumana ‘Maius’.
Mejju kellu isem differenti ħafna bl-Ingliż il-qadim. Dak iż-żmien, ix-xahar kien imsejjaħ “month of three milking.” Dan kien ifisser li matul dan ix-xahar, tista’ taħleb il-baqar tiegħek sa tliet darbiet kuljum.
Mejju huwa wkoll ix-xahar li fih isir il-Eurovision Song Contest, li ilu jsir kull sena mill-1956.
Huwa wkoll żmien speċjali għall-fans ta’ Star Wars mad-dinja kollha għaliex fl-4 ta’ Mejju huwa mmarkat bħala l-jum ta’ Star Wars.
Il-birthstone għal Mejju hija l-iżmeralda. L-iżmeraldi huma tip ta’ ġebla msejha beryl u tipikament ivarjaw minn aħdar għal kulur aktar ċar. L-iżmeralda hija simbolu tal-fertilità u t-twelid mill-ġdid.
Hemm żewġ tipi ta’ fjuri li jissimbolizzaw ix-xahar ta’ Mejju, u dawn huma l-Lily of the Valley u l-Hawthorn. Il-hawthorn hija simbolu ta’ tama filwaqt li l-lily of the valley tirrapreżenta r-ritorn tal-kuntentizza u l-ħlewwa.
Ħafna nies famużi twieldu f’Mejju, bħal Mark Zuckerberg, Karl Marx, Clint Eastwood, Wes Anderson, John F. Kennedy u r-Reġina Victoria.
