by skoperta.net | 05/Feb/22 | Ġrajjiet, Kurrenti
Bħalissa, għaddejja ħidma intensiva ta’ salvataġġ għal tifel ta’ 5 snin li ilu dawn l-aħħar erbat iljieli maqbud ġo bir.
Il-ħaddiema tas-salvataġġ fit-Tramuntana tal-Marokk ilhom iħaffru biex jippruvaw jilħqu lit-tifel li nqabad fil-qiegħ ta’ bir b’fond ta’ 32 metru wara li waqa’ għal isfel it-Tlieta billejl.
Fl-aħħar sigħat ġie rrappurtat li l-ħidma ta’ salvataġġ waslet fl-aħħar stadji tagħha u resqin aktar lejn il-possibilità li t-tifel, bl-isem ta’ Rayan, jiġi salvat. Fil-fatt, il-midja lokali llum irrappurtat li l-ħaddiema ta’ salvataġġ issa jinsabu 1.8m ‘il bogħod mit-tifel.
L-operazzjoni ta’ salvataġġ ilha għaddejja jiem sħaħ, u eluf inġabru fuq il-post.
Missier Rayan kien qed isewwi xi ħsarat fil-bir fil-ħin tal-inċident, u qal li hu u omm Rayan jinsabu inkwetati ħafna. Huwa qal li dik is-sekonda li neħħa għajnejh minn fuqu, it-tifel waqa’ fil-bir, u stqarr li għadu ma raqadx sekonda.
Waqt li tkellmet mal-midja, bid-dmugħ f’għajnejha omm Rayan qalet li l-familja kollha ħarġet tfittex lit-tifel sakemm imbagħad indunaw li kien waqa’ fil-bir. Hija qalet li għadha tittama li t-tifel joħroġ mill-bir ħaj
Filmati minn kamera mniżżla fil-bir, nhar il-Ħamis urew li t-tifel kien ħaj u f’sensih, għalkemm jidher li qed isofri minn xi ġrieħi ħfief f’rasu.
Il-ħaddiema tas-salvataġġ niżżlu maskra tal-ossiġnu, ikel u ilma fil-bir u tim mediku jinsab ukoll fuq il-post, lest biex jikkura lit-tifel.
by Jackie Busuttil | 17/Jan/22 | Riċetti, Varjetà
Ingredjenti (għal 4 porzjonijiet):
275g ross mgħolli (jew ara l-metodu li nuża jien aktar l-isfel)
3 zalzett tal-malti, mingħajr ġilda u mqatta’ ftit
Bżar u melħ skont il-gosti tiegħek
Kuċċarina żejt tal-ġunġlien (sesame seed oil), jew żejt taż-żebbuġa
Żewġ imgħaref ħall tat-tuffieħ
Żewġ kuċċarini soy sauce
Kuċċarina kemmun
Nofs bżaru tal-kulur imqatta’ dadi żgħar
4 faqqiegħ imqatta’ dadi
Nofs karrotta mqatta’ dadi żgħar
Nofs qarabagħlija mqatta’ dadi żgħar
Żewġ imgħaref brunġiel imqatta’ dadi żgħar
Żewġ imgħaref pastard imqatta dadi żgħar
Żewġ imgħaref qara ħamra mqatta’ dadi żgħar
Żewġ spring onions imqatta’
Żewġ sinniet tewm imqatta’
Żewġ chillies (bżar aħmar jaħraq), imqattgħin irqaq u mingħajr żerriegħa
8 cherry tomatoes maqsumin min-nofs
Għat-tiżjin:
Mgħarfa parmesan imfarrak
Mgħarfa tursin frisk imqatta’
Metodu:
- Poġġi ż-żejt, is-soy sauce, u l-ħall ġo taġen fond fuq nar medju.
- Kif tara li saħnu ftit, żid il-bżar, il-melħ, u l-kemmun.
- Ħawwad ftit u żid il-brunġiel, il-qarabagħli, il-pastard, it-tewm, il-bżaru l-ħelu, iċ-chillies, il-karrotta, il-faqqiegħ, l-ispring onions, u l-qara ħamra.
- Sajjar mikxuf fuq nar medju għal 5 minuti waqt li tħawwad spiss.
- Żid iz-zalzett u sajjar u ħawwad għal 3 minuti.
- Żid it-tadam. Ħawwad sew. Baxxi n-nar, għatti t-taġen u ħallih isir għal 5 minuti.
- Żid ir-ross mat-taħlita li għandek fit-taġen u ħawwad sew għal żewġ minuti biex jitħallat kollox sew.
- Servi mżejjen bi ftit ġobon parmesan u tursin imqatta’ fil-wiċċ.
Ingredjenti u metodu għal ross safrani – dawn l-ammonti iservu għal bejn 3 u 4 porzjonijiet:
800ml ilma
275g ross, abjad jew brown nej
Kuċċarina mburġata Turmeric powder
Bżar u melħ
- Ferra’ l-ilma ġo kazzola u poġġiha fuq nar medju.
- Żid il-bżar u l-melħ, u t-turmeric.
- Ħallih fuq in-nar sakemm jiftaħ jagħli.
- Kif jibda jagħli, żid ir-ross.
- Ħawdu darba waħda biss b’imgħarfa tal-ħadid. Importanti li tuża mgħarfa tal-ħadid.
- Għatti l-kazzola u baxxi n-nar fuq l-iżghar burner.
- Ħallih isir għal 20 minuta. Tikxfux u tħawdux għal dawk l-20 minuta.
Nota: Jekk dan ir-ross ma tkunx se sservih ma’ zalza li fiha togħmiet qawwijin bħar-riċetta tal-lum, tista’ żżid kwalunkwe ħwawar mal-ilma qabel ma titfa’ r-ross.
Bħal pereżempju; kari, mixed spice, ħabaq jew sagħtar niexef, lewż imqatta’, u anki dada tal-istokk tal-ħaxix jew tiġieġ jekk tiggosta.
L-ikla t-tajba!
Jekk għandek xi mistoqsijiet dwar din ir-riċetta u oħrajn, ibagħtilna fuq info@skoperta.net
by Dr Sharon Calleja | 18/Jul/21 | Letteratura, Varjetà
Is-subien kollha li kien hemm fil-ġnien ġew jiġru lejn dik in-naħa ħalli jaraw eżatt dak il-ħoss x’kien. Raw lil Christopher iżomm mat-tarf tax-xorok b’idejh, b’ġismu mdendel għal isfel.
“Ajjut!” beda jgħajjat, jibki kemm jiflaħ.
“Ma nistgħux niġu ħdejk!” qallu Andrew.
Xi tnejn minn sħabu ppuntaw imorru jiġru lejn it-taraġ iżda Andrew waqqafhom.
“Ħalluh! Inkella nweġġgħu aħna!”
“Għinuni!” beda jwerżaq. Ix-xorok niżlu biċċa oħra.
“Tlaqna ‘l hemm!” ordnalhom Andrew.
Christopher ra lil sħabu jitilqu kollha.
U ħallewh hemm.
Kien qed jolfoq u jibki.
Passi. U dak il-ħin sema’ ħoss ta’ xi ħadd.
U rah.
Jean kien qed iħares lejh mit-taraġ.
“Inzertajt hawn! Ejja ħa ngħinek!” qallu.
B’attenzjoni kbira għadda minn fejn kien l-aktar sod, u mingħajr telf ta’ ħin, qabdu minn idejh u ġibdu ‘l fuq.
Ftit ħin wara, kienu t-tnejn li huma bilwieqfa quddiem xulxin fis-sular t’isfel, eżatt mal-entrata tal-bini. Christopher kien għadu qed iħoss saqajh jirtogħdu.
“Grazzi……” ried jgħidlu, iżda Jean kien diġa’ telaq jiġri.
U l-għada, xħin mar l-iskola ried jevita lil sħabu.
“Aħna għidna li ma jiġrilek xejn!” kixef snienu Andrew.
Iżda Christopher lanqas biss wieġbu, moħħu kien f’Jean u kien qed jgħid bejnu u bejn ruħu li mnalla kien hu li salvah għaliex sħabu kienu abbandunawh fil-mument tal-bżonn.
Iżda l-bank ta’ Jean baqa’ vojt illum ukoll.
“Miss….?” mar Christopher lejn l-għalliema, hekk kif kienet daqqet il-qanpiena biex jitilqu lejn id-dar.
“X’għandek bżonn?” staqsietu l-għalliema.
“Nixtieqek tgħidli fejn joqgħod għax irrid nagħtih rigal. Billi ilu ma jiġi…………”
L-għalliema waqfet qisha statwa, donnha riedet tgħidlu xi ħaġa.
“Jekk jogħġbok…….”
“Ma tistax tagħtihulu. Ġimgħa ilu kellu aċċident.”
“Imma lbieraħ………….ilbieraħ rajtu.”
“Ma jistax ikun,” qaltlu. “Ġimgħa ilu. Eżatt. Kien għadu kemm ħareġ jiġri minn dak il-ġnien tas-siġar twal u tal-weraq niexef. Tajritu karozza. Miet fil-post. ”
by skoperta.net | 26/May/21 | Tagħrif
Ftit jiem ilu tħabbar li pajjiżna laħaq il-herd immunity – imma dan xi jfisser?
X’inhi l-herd immunity?
Meta ħafna mill-popolazzjoni tkun immuni għal marda infettiva, din tipprovdi protezzjoni indiretta, jew immunità tal-popolazzjoni, imsejħa wkoll bħala herd immunity jew herd protection, lil dawk li mhumiex immuni għall-marda.
Pereżempju, jekk 80% tal-popolazzjoni hija immuni għal virus, erbgħa minn kull ħames persuni li jiltaqgħu ma’ xi ħadd bil-marda ma jimirdux u ma jxerrdux il-marda.
B’dan il-mod, it-tixrid ta’ mard infettiv jinżamm taħt kontroll. Skont kemm tkun kontaġġuża l-infezzjoni, ġeneralment 50% sa 90% tal-popolazzjoni teħtieġ l-immunità qabel ma jibdew jonqsu r-rati tal-infezzjoni. Madanakollu dan il-persentaġġ mhuwiex wieħed li jekk nilħquh ikun ifisser li r-riskji spiċċaw kompletament, speċjalment għal virus ġdid. Kemm l-evoluzzjoni virali kif ukoll bidliet fil-mod ta’ kif in-nies jinteraġixxi ma’ xulxin jistgħu jġibu dan in-numru ‘l fuq jew ‘l isfel. Taħt kull limitu ta’ persentaġġ ta’ herd immunity, l-immunità fil-popolazzjoni (pereżempju, mit-tilqima) xorta jista’ jkollu effett pożittiv, u ‘l fuq mil-limitu, xorta jista’ jkun hemm infezzjonijiet.
Aktar ma jkun għoli l-livell ta’ immunità, aktar ikun kbir il-benefiċċju. Din hija r-raġuni għaliex huwa importanti li jitlaqqmu kemm jista’ jkun nies.
Madanakollu, jekk pereżempju nwaqqfu d-distanza soċjali u l-ilbies tal-maskra, u nneħħu l-limitu ta’ numru ta’ nies li jistgħu jiltaqgħu fi gruppi, speċjalment f’postijiet magħluqa, nibqgħu naraw l-infezzjonijiet jiżdiedu. Il-virus jista’ jinfetta u joqtol ħafna aktar nies qabel ma l-programm tat-tilqim jasal għand kulħadd.
L-imwiet mhumiex l-unika problema. Aktar ma jiġu nfettati nies, aktar hemm ċans li l-herd immunity tkun inqas effettiva għaliex dan jista’ jżid ir-riskju ta’ trażmissjoni, inaqqas l-effett tal-vaċċin u jagħmel il-pandemija aktar diffiċli biex tiġi kkontrollata fit-tul.
Għalhekk huwa importanti li filwaqt li bil-mod il-mod nerġgħu nippruvaw niksbu ftit normalità f’ħajjitna, inkomplu nsegwu r-regoli u l-miżuri kollha għal ġid tagħna lkoll.
