by skoperta.net | 01/Feb/22 | Konf Taf?
Bdejna t-tieni xahar tas-sena, ix-xahar ta’ Frar!
Minbarra li għalina huwa meqjus bħala wieħed mill-aktar xhur kesħin, Frar huwa sinonimu partikolarment ma’ Jum San Valentinu, il-festa tal-imħabba!
Bħal kull xahar ieħor, hemm ħafna kurżitajiet dwar dan ix-xahar ta’ mħabba u romantiċiżmu.
Aħna skoprejna ftit minnhom, fosthom dwar ġrajjiet storiċi u kif sar l-iqsar xahar tas-sena!
Frar ivarja bejn 28 u 29 jum fis-sena. Id-29 jum iseħħ biss kull 4 snin matul is-snin biżestili.
It-tul ta’ Frar ġie meta Ġulju Ċesari għamel mill-ġdid il-kalendarju Ruman u assenja lix-xahar 28 jum u 29 jum. Fis-sena 713 Q.K., Frar ġie miżjud uffiċjalment mal-kalendarju Ruman.
Jekk twelidt fi Frar, il-birthstone tiegħek hija l-amethyst u l-fjura sinonima ma’ dan ix-xahar hija l-primula.
Maż-żmien, it-tul ta’ Frar baqa’ jinbidel. Għal ċertu żmien kellu saħansitra 23 jum.
Fl-emisferu tat-Tramuntana, Frar huwa t-tielet xahar tax-xitwa. Filwaqt li fl-emisferu tan-Nofsinhar, Frar huwa l-aħħar xahar tas-Sajf. Bejn l-emisferi tat-Tramuntana u tan-Nofsinhar, Frar huwa l-ekwivalenti t’Awwissu.
L-isem ta’ Frar ġej mill-kelma Latina “februum” li tfisser purifikazzjoni.
Frar kien imsemmi wara ritwali ta’ purifikazzjoni li kien bħal festival tat-tindif tar-rebbiegħa tar-Rumani tal-qedem.
Is-Sassoni kienu jsejħu lil Frar “Sol-monath” li tfisser ix-xahar tal-kejk. Dan minħabba li kienu joffru l-kejkijiet lill-allat matul Frar.
Jannar u Frar kienu l-aħħar żewġ xhur miżjuda fil-kalendarju Ruman.
Mill-kliem kollu li tista’ tispelli ħażin, Frar huwa wieħed mill-aktar kliem li jiġu spelluti ħażin fil-lingwa Ingliża. Darba minnhom anke l-White House stampat ħażin il-kelma “February” fi stqarrija għall-istampa!
Frar ilu l-Black History Month għal aktar minn 40 sena.
Iċ-ċansijiet li wieħed jitwieled fid-29 ta’ Frar huma ta’ madwar 1 f’1,461.
Frar, Marzu u Novembru jibdew dejjem fl-istess jum tal-ġimgħa sakemm ma tkunx sena biżestili.
Kien fi Frar tal-1964 meta The Beatles għamlu l-ewwel dehra tagħhom fuq it-televiżjoni Amerikana fuq l-“Ed Sullivan Show“. Segwiti minn aktar minn 73 miljun Amerikan.
Sfortunatament, fl-1 ta’ Frar tal-2003, l-ispace shuttle “Columbia” tkisser waqt it-titjira, u qatel seba’ membri tal-ekwipaġġ. L-inċident kien maħsub li kien riżultat ta’ ħsarat li seħħew waqt il-lift-off. It-traġedja seħħet 16-il minuta biss qabel ma x-shuttle kien skedat li jinżel.
by skoperta.net | 01/Oct/21 | Konf Taf?
Bdejna Ottubru, l-għaxar xahar tal-kalendarju Gregorjan.
Ix-xahar t’Ottubru huwa ż-żmien fejn normalment issir bidla staġjonali kemm fl-emisferi tat-tramuntana kif ukoll tan-nofsinhar.
F’pajjiżna, partikolarment min iħobb ix-xitwa, wara li f’Settembru jkollna wkoll ġranet sħan, kif kellna fix-xahar li għadna kemm spiċċajna, jittama li x-xahar t’Ottubru jdaħħalna fi ġranet aktar friski u noqorbu aktar lejn ix-xitwa. Ovvjament mhux l-istess għal dawk li jħobbu l-ġranet sħan u xemxin tas-sajf, madanakollu, f’pajjiżna fortunati li nkunu nistgħu nkomplu ngawdu x-xemx f’ħafna mill-ġranet tax-xitwa wkoll.
Bħal kull xahar ieħor, Ottubru, għandu sinifikat differenti għal kulħadd, imma bħal kull xahar ieħor ukoll, hemm diversi fatti u kurżitajiet interessanti x’niskopru dwar Ottubru!
- It-tifsira wara l-isem t’Ottubru mhix adattata għaż-żmien tal-lum. Il-kalendarju Ruman tal-qedem kien ibbażat fuq iċ-ċikli lunari, għall kuntrarju tal-kalendarju attwali tagħna li huwa bbażat fuq iċ-ċikli solari. Dan ifisser li oriġinarjament kien hemm 10 xhur fil-kalendarju tagħhom u Ottubru kien it-tmien xahar. Ismu fil-fatt ifisser “it-tmien xahar” bil-Latin.
- Hemm seba’ xhur fis-sena b’31 jum u Ottubru huwa s-sitt wieħed minnhom. L-ammont ta’ ġranet ma nbidilx matul iż-żminijiet, anki fil-kalendarju Ruman tal-qedem kien hemm 31 jum.
- L-isem tal-Anglo-Sassoni għal Ottubru kien Winterfylleth, li jirreferi għax-xitwa u l-qamar sħiħ. Ġie msemmi hekk għax kien jintqal li x-xitwa tibda mill-ewwel qamar sħiħ tax-xahar.
- Is-Sassoni wkoll kellhom isem għal Ottubru. Tagħhom kien Wyn Monath, li jfisser “ix-xahar tal-inbid” għax kien iż-żmien tas-sena biex tagħmel l-inbid.
- Ottubru u Jannar dejjem jibdew fl-istess jum tal-ġimgħa fis-snin komuni. Fis-snin biżestili, Ottubru ma jibdiex fl-istess jum tal-ġimgħa bħal kull xahar ieħor. Ottubru u Frar ukoll dejjem jintemmu fl-istess ġurnata tal-ġimgħa.
- Il-knisja ta’ Twyford f’Hampshire, ir-Renju Unit għandha tradizzjoni li ddoqq il-qniepen tagħha kull sena fis-7 t’Ottubru. L-oriġini ta’ din it-tradizzjoni tmur lura għas-seklu 18 meta resident lokali bl-isem ta’ William David intilef fi ċpar qawwi waqt li kien qed isuq lejn id-dar bil-lejl. B’xorti tajba, huwa sema’ l-qniepen tal-knisja idoqqu u b’hekk irnexxielu jsib triqtu lejn id-dar. Bħala forma ta’ ringrazzjament, huwa ħalla ftit flus lill-knisja meta miet sabiex il-knisja tkun tista’ tkompli ddoqq il-qniepen tagħha fis-7 t’Ottubru ta’ kull sena, f’każ li jkun hemm xi vjaġġaturi oħra mitlufa.
- Il-mexxej politiku u spiritwali Indjan famuż fid-dinja Mahatma Gandhi twieled fit-2 t’Ottubru tal-1869. Il-fama dinjija tiegħu hija attribwita għall-mod mhux vjolenti li bih irreżista l-ħakma kolonjali Ingliża tal-Indja.
- Fl-1 t’Ottubru tal-1949 twaqqfet ir-Repubblika tal-Poplu taċ-Ċina. Mao Zedong mexxa r-repubblika mit-twaqqif tagħha sal-mewt tiegħu fl-1976.
- Il-festival tal-birra tal-Bavarja, Oktoberfest, isir jull sena f’Munich, il-Ġermanja. Il-festival normalment jibqa’ għaddej għal 16-il jum minn nofs Settembru sal-Ħadd tal-ewwel weekend t’Ottubru. Dan l-avveniment ilu jsir mill-1810 meta l-Prinċep Ludwig tal-Bavarja għamel festival biex jiċċelebra ż-żwieġ tiegħu tiegħu ma’ Therese, il-prinċipessa ta’ Saxony-Hildburghausen.
- Il-birthstone t’Ottubru hija l-Opal, li kienet stmata mir-Rumani tal-qedem bħala l-iktar prezzjuża. Din il-birthstone tiġi f’numru kbir ta’ kuluri li spiss jidhru qishom iduru flimkien u hija s-simbolu tal-fedeltà, il-purità u t-tama.
- Fil-31 t’Ottubru jiġi ċċelebrat il-Halloween. L-oriġini taċ-ċelebrazzjoni tmur lura lejn il-poplu Galliku tal-Ingilterra moderna, l-Iskozja u l-Irlanda, li ċċelebraw il-festival ta’ Samhain. Fost attivitajiet oħra, iċ-ċelebranti oriġinali ta’ Samhain kienu jilbsu kostumi u imorru jduru bieb bieb u jingħataw xi ħaġa tal-ikel, bħalma jagħmlu t-tfal tal-lum u jingħataw il-ħelu.
- Ottubru għandu żewġ tipi ta’ fjuri marbuta miegħu, il-kosmos ta’ lewn pastell u l-fjuri radjanti tal-marigold. Il-fjura tal-kosmos tirrappreżenta l-ferħ li wieħed isib fil-paċi u l-imħabba, kif ukoll jirrappreżenta l-paċi. Il-marigold, magħrufa wkoll bħala calendula, jingħad li hija s-simbolu tat-trankwilità, il-grazzja u n-niket.
- Shakespeare qatt ma semma Ottubru fl-ebda dramm jew sonett tiegħu.
- Matt Damon, Julie Andrews, Hillary Clinton, Bill Gates, Katy Perry, Julia Roberts u anke Christopher Columbus twieldu kollha f’Ottubru.
- Hemm numru ta’ ġranet sinifikanti ċċelebrati madwar id-dinja f’Ottubru. Uħud minn dawk li l-iktar jispikkaw huma l-Jum Dinji Veġetarjan fl-1 t’Ottubru, il-Jum Dinji tal-Annimali fl-4 t’Ottubru, il-Jum Dinji tal-Ikel fis-16 t’Ottubru u l-Jum Internazzjonali tal-Animazzjoni fit-28 t’Ottubru.
by skoperta.net | 01/Jul/21 | Tagħrif
Wara x-xahar sħun ta’ Ġunju, fejn speċjalment f’dawn l-aħħar ġranet il-heatwave baqgħet tippersisti, issa wasalna fix-xahar ta’ Lulju.
Lulju huwa s-seba’ xahar tal-kalendarju Gregorjan u l-bidu tat-tieni nofs tas-sena.
Bħal kull xahar ieħor, hemm ukoll ukoll kurżitajiet u fatti interessanti x’niskopru dwar Lulju.
Lulju ġie msemmi għall-famuż ġeneral Ruman Ġulju Ċesari; peress li kien ix-xahar li twieled fih. Ġulju Ċesari kien ġeneral militari formidabbli u statista li kien fil-parti l-kbira responsabbli biex ibiddel ir-Repubblika Rumana fl-Imperu Ruman. Dan ix-xahar qabel kien jissejjaħ Quintilis, kelma Latina li tfisser il-ħames, peress li kien il-ħames xahar minn għaxar xhur tal-kalendarju Ruman tal-qedem.
Bħala t-tieni xahar tas-sajf, Lulju huwa wieħed mill-aktar xhur sħan tas-sena fl-emisfera tat-Tramuntana filwaqt li fl-emisfera tan-Nofsinhar, huwa l-aktar xahar kiesaħ tas-sena billi jkun it-tieni xahar tax-xitwa.
Fil-bidu ta’ Lulju, jibda perjodu ta’ żmien imsejjaħ bħala “il-ġranet tal-klieb tas-sajf”. Storikament kienu osservati fl-astroloġija antika Rumana u Griega u kienu konnessi ma’ xorti ħażina, attakki mill-klieb, maltempati bir-ragħad mhux mistennija, sħana u nixfa. L-isem ġie minħabba li kienu konnessi mal-istilla Sirius, li hija parti mis-sistema tal-istilel Canis Major (Greator Dog). Illum il-ġurnata dan il-perjodu huwa meta jibdew jibdew l-aktar ġranet sħan tas-sajf.
Kumbinazzjoni, kien f’Lulju li l-vaċċin kontra r-rabbja ingħata b’suċċess lil pazjent. Il-mikrobijologu Franċiż Louis Pasteur amministra l-vaċċin lil tifel ta’ disa’ snin, Joseph Meister fis-6 ta’ Lulju tal-1885. It-tifel kien gidmu kelb rabid, u Louis Pasteur, mhux ċert jekk il-vaċċin kienx se jirnexxi, iddeċieda li xorta waħda jieħu riskju u jittestja dan il-vaċċin. Fortunatament għat-tifel, il-vaċċin ħadem!
Fil-5 ta’ Lulju tal-1946, ġiet introdotta l-ewwel bikini fid-dinja, fil-famuża pixxina Piscine Molitor f’Pariġi. Eżatt fil-ħin għas-sħana tas-sajf, il-bikini kienet immudellata mix-showgirl Micheline Bernardini. Filwaqt li preċedentament kienu jeżistu forom ta’ żewġ biċċiet ta’ lbies tal-għawm, l-ebda waħda ma ntuża ftit drapp għaliha daqs il-bikini.
Ġulju Ċesari ma kienx l-uniku ġenju militari li twieled f’Lulju. Alessandru l-Kbir kien figura storika oħra importanti li biddel il-forma tad-dinja u twieled x’imkien madwar l-20 ta’ Lulju, 365 QK. Persuni famużi oħra li twieldu f’Lulju jinkludu Frida Kahlo, Franz Kafka, Marcel Proust, u Nelson Mandela.
Fl-4 ta’ Lulju, 1776, it-13-il kolonja Amerikana ddikjaraw l-indipendenza tagħhom mill-monarkija Ingliża. L-4 ta’ Lulju, magħruf formalment bħala Jum l-Indipendenza, u ilu meqjus bħala festa pubblika mill-1870 fl-Istati Uniti tal-Amerika.
Fil-25 ta’ Lulju tal-1909, Louis Bleriot sar l-ewwel raġel li tajjar ajruplan minn pajjiż għal ieħor b’suċċess. Huwa telaq mill-kosta ta’ Franza u niżel madwar il-kanal qrib Diversi, l-Ingilterra.
Fit-12 ta’ Lulju tal-1953 kienet ġurnata splussiva. F’dan il-jum, il-forzi Russi u Ġermaniżi ġġieldu l-akbar battalja ta’ tankijiet fl-istorja, b’900 rank fuq kull naħa jattakkaw lil xulxin mill-viċin. Wara li ġie ordnat waqfien mill-ġlied, kien hemm biss 300 tank Ġermaniż li baqgħu wieqfa.
Il-ġilju u l-larkspur huma ż-żewġ fjuri assoċjati max-xahar ta’ Lulju.
Lulju kien żmien importanti għad-dinja spazjali tas-snin 60. L-ewwel missjoni ekwipaġġata fuq il-qamar, il-missjoni Apollo 11, kienet imnedija fis-16 ta’ Lulju tal-1969. Erbat ijiem wara, fl-20 ta’ Lulju, Neil Armstrong tniżżel fl-istorja billi ħa l-ewwel pass fuq il-qamar waqt li ddikjara, “Dak hu pass wieħed żgħir għall-bniedem, qabża waħda ta’ ġgant għall-umanità!”.
