F’dawn l-aħħar sigħat ġew ippubblikati l-ewwel ritratti bil-kulur mit-teleskopju spazjali l-ġdid tan-NASA bl-isem ta’ James Webb Telescope.
Jingħad li r-ritratti juru l-aktar stampa profonda u dettaljata tal-Univers sal-lum, li fiha d-dawl mill-galassji li ħa ħafna biljuni ta’ snin biex jilħaqna.
It-teleskopju spazjali James Webb huwa l-aktar teleskopju b’saħħtu li qatt inbena.
Kien hemm snin ta’ dewmien biex dan it-teleskopju, li jinkludi strumenti mill-Aġenzija Spazjali Kanadiża u l-Aġenzija Spazjali Ewropea, seta’ jintuża. Dan minħabba taħlita ta’ fatturi miġjuba mill-pandemija u sfidi tekniċi.
It-teleskopju spazjali James Webb, li jiswa $10 biljun, u li uffiċjalment ġie mniedi fil-25 ta’ Diċembru tas-sena l-oħra, huwa meqjus bħala s-suċċessur tal-famuż teleskopju spazjali Hubble.
Dan se jservi biex isiru kull xorta ta’ osservazzjonijiet, iżda hemm żewġ għanijiet ġenerali. Waħda hija li permezz tiegħu jittieħdu ritratti tal-ewwel stilel li bdew jiddu fl-Univers aktar minn 13.5 biljun sena ilu; l-ieħor huwa li ssir riċerka dwar pjaneti ‘l bogħod biex jiġi skopert jekk jistgħux ikunu abitabbli.
Huwa mistenni li dan it-teleskopju jiżvela l-misteri tal-univers u qed jingħad li għandu biżżejjed fjuwil biex jopera għall-20 sena li ġejjin!
Nitkellmu mal-membri tal-grupp mużikali Malti SKALD
Se tkunu qed ittellgħu żewġ kunċerti fi Spazju Kreattiv nhar il-Ġimgħa t-28 u s-Sibt id-29 ta’ Jannar. Kif wasaltu għall-pjan li ttellgħu dawn il-kunċerti? U x’għandhom jistennew mis-serata dawk li se jattendu?
Ġejna mistiedna biex intellgħu dan il-kunċert minn Spazju Kreattiv. Kull membru kien ilu bix-xewqa li jdoqq fi Spazju Kreattiv għal żmien twil. Il-post huwa wieħed intimu u laqa’ diversi passjonijiet artistiċi u xogħlijiet teatrali differenti bħal reċti, kunċerti u pantomimi. Ma naħsibx li qatt kellna l-opportunità li ndoqqu f’sala ċirkolari fejn l-ispettaklu jingħata ċ-ċentru tal-attenzjoni b’mod mhux biss figurattiv iżda letterali. Iddedikajna ħafna ġimgħat ta’ prattika akkost tar-restrizzjonijiet u intoppi li esperjenzajna minnħabba l-pandemija. Għandkom tistennew tnedija ta’ xogħol ġdid minn Skald u wirja t’iżjed talenti lokali bħal m’huma ta’ Rea u Ċikku l-Poplu.
Xi jfissru dawn il-kunċerti għal Skald? U għalikom personali?
Nixtiequ li nżommu l-kuntatt mal-pubbliku f’dawn iż-żminijiet tant diffiċli għall-arti. Nerġgħu ntennu li kienet ilha x-xewqa li niġu milqugħa fil-palk ta’ dan it-teatru żgħir. Inħossu li l-atmosfera sferika mudlama se tkun ta’ benefiċċju għall-għan li nerġgħu nolqtu l-udjenza fil-qalb u l-laħam il-ħaj.
Tistgħu tiżvelaw xi ħaġa dwar il-kunċerti?
Se nkunu qiegħdin nużaw ‘props’ li jorbtu mas-sinifikat ta’ kull diska. Preparajna xogħol ġdid kif ukoll xogħol li diġà ssemma’ qabel. L-aħħar diski li nkitbu se jħejju d-direzzjoni għall-album li jmiss, dejjem jekk id-destin jippermetti.
Kif oriġina l-grupp mużikali SKALD? Kif ingħaqadtu u kif ġiet l-idea għall-isem?
Nixtiequ li nistgħu nirrakkuntawlek xi storja drammatika imma r-realtà hi li ma kellniex ħsieb li ningħaqdu għal tul ta’ żmien. Kien ġie avviċinat wieħed minna biex jgħaqqad grupp malajr ħalli ninterpretaw xi kitbiet ta’ Dun Karm Psaila u ġejna mitlubin nipprovdu isem ta’ band biex ikun jista’ jiġi inkluż fil-programm ta’ dakinhar.
Diġà ma konniex komdi bil-ħin li kellna għall-prattika allura ħriġna b’wieħed ta’ malajr, “Skald”. Ma kellu l-ebda sinifikat ħlief li konna qed indoqqu f’garaxx mimli injam u wieħed kellu joqgħod attent ma jdaħħalx skalda f’subgħajh.
Ftit wara sirna nafu li b’kumbinazzjoni, il-kelma ‘skald’ għandha sinifikat fl-Iskandinavja fejn kienet tiddeskrivi mużiċist jew għannej li kien jirrakkonta poeżiji fuq l-istejjer erojċi ta’ xi persuna.
Koinċidentalment, din kienet r-raġuni għaliex iltqajna, biex indoqqu poeżiji ta’ Dun Karm li fosthom kienu jfaħħru personaġġi bħal Mikiel Anton Vassalli. Meta eventwalment iddeċidejna nkomplu, żammejna l-isem.
Ġeneralment, minn fejn tkun ispirata l-mużika tagħkom?
Hija wisq varjata biex inpoġġuha f’qoffa waħda. Hemm diski li damu ġimgħat biex inkitbu. Hemm diski fejn il-maġġorparti tax-xogħol ikun tlesta waqt estru fis-sagħtejn ta’ filgħodu mill-kantant. Hemm diski li ġew maħsuba fis-sewqan lejn id-dar waqt li konna mwaħħlin fit-traffiku.
L-ispirazzjoni tiġi minn kullimkien. Esperjenzi personali, l-ambjent, l-istorja Maltija, il-letteratura, il-lingwa u anki xogħol artistiku. Il-kitba wkoll tista’ tiġi minn kull wieħed minna.
X’messaġġ tippruvaw twasslu permezz tal-mużika tagħkom?
Kull diska hija differenti imma fl-aħħar mill-aħħar, naħsbu li kollox jorbot mat-tama. Jekk nirrakkuntaw xi storja daqsxejn kiefra, hija dejjem bl-intenzjoni li ma jiġix ripetut l-iżball.
Liema tqisu li kienu l-isbaħ mumenti ta’ Skald s’issa?
Wieħed mill-akbar mumenti ta’ tferfir kien meta ġejna mwiegħda sapport biex naħdmu u eventwalment invaraw l-ewwel album tagħna. Ma nistgħux nenfasizzaw biżżejjed kemm hu diffiċli tipproduċi album u kemm hemm bżonn paċenzja, dedikazzjoni u investiment qawwi biex iseħħ kollox.
L-istess tferfir reġa’ tfaċċa meta ġietna l-opportunità li ndoqqu l-Portugal flimkien. Hija wisq sabiħa u t’unur li tkun tista’ tagħti wirja ta’ mużika Maltija ‘l barra minn xtutna.
Mument ieħor li jibqa’ ankrat fil-memorja hu l-kunċert li rrekordjajna ġewwa l-Manoel, Skaldatura. Kellna l-opportunità li npoġġu xogħlijiet tagħna maġenb dawk ta’ Trevor Zahra taħt l-istess bozza. Minħabba l-pandemija, ma setax ikollna udjenza preżenti, iżda jekk hemm post wieħed f’Malta fejn artist għandu jdoqq f’post baħħ bil-qalb kollha, dak il-post huwa l-Manoel. Il-maesta tat-teatru kienet l-unika spettatriċi tagħna, u kien privileġġ li ndoqqu għaliha.
Tħossu li l-mużika Maltija hija apprezzata biżżejjed?
Kunfidenti ngħidu li s-sitwazzjoni sejra għall-aħjar. Kien hemm żmien fejn il-Malti ma kienx ikollu lanqas ċans imiss mar-radju popolari. Illum il-ġurnata, l-affarijiet inbidlu. Hemm ħafna iżjed gruppi li jkantaw bil-Malti. Hemm ħafna iżjed kittieba li jiktbu bil-Malti. Hemm kunċerti ferm akbar bħal mhu dak ta’ Mużika Mużika. Hemm opportunitajiet biex tirbaħ investiment għal kontribuzzjoni kulturali bħal mhu album bil-Malti jew filmat mużikali ta’ diska Maltija. Hemm artisti li huma diġà stabbiliti li qiegħdin joħorġu u jipproduċu iżjed mużika bil-Malti. Mexjin ‘il quddiem.
Liema mill-kanzunetti li ħriġtu s’issa tħossu li ħalliet impatt l-aktar?
Probabbilment hija Kura peress li kienet il-kavallier fuq quddiem tal-album tagħna. Hija l-iżjed diska minn tagħna li nstemgħet fuq radju, YouTube u anki Spotify. Kura hija diska pjuttost sempliċi li tittratta fuq tradiment romantiku. Madanakollu, dan hu suġġett li jolqot ħafna nies. Anki min m’għaddiex minnha kapaċi jifhem il-kuntest u jpoġġi ruħu fl-istess sitwazzjoni.
Għandkom xi pjanijiet oħra għax-xhur li ġejjin?
Hemm lok li naqgħu ftit kwieti immedjatament wara l-kunċert ġewwa Spazju Kreattiv minnħabba li hemm xi membri għandhom bżonn jiffukaw fuq il-ħajja personali. Iżda malli joqrob is-sajf, ħa nkunu qed noħorġu mużika ġdida. Hija x-xewqa tagħna li terġa’ tiġi opportunità biex nipproduċu album ieħor. Din id-darba, il-kontenut jirrifletti iżjed ideat ġodda wara l-ewwel album Kura. Qed nesperimentaw bi strumenti u tekniki ġodda li se rrendu materjal li joħloq kuntrast ma’ dak li ħdimna fuqu s’issa.
X’messaġġ tixtiequ twasslu lil min qed jaqra din l-intervista?
Sabiex jinkiteb album, ikun hemm bżonn li numru ta’ mużiċisti jiltaqgħu regolarment għal żmien twil ħafna. Dan kollu mill-ħin personali tagħhom. Biex il-mużika toħroġ sabiħa, qed jintużaw strumenti li jiswew l-eluf. Biex jinkera studjo u jiġi rrekordjat, hemm bżonn ġranet sħaħ ta’ xogħol u iżjed eluf. Hemm bżonn flus biex jipproduċu d-diski, biex jiġu ppublikati onlajn u biex jiġu reklamati fuq midja soċjali. Hemm bżonn l-eluf biex jittella’ kunċert sabiex tikri post, tikri d-dawl, tikri l-makkinarju u tqabbad id-diversi inġiniera, ħaddiema u nies tekniċi biex jarmaw kollox.
Appoġġjaw l-artisti lokali bil-but. Hija inutli li wieħed igerger fuq in-nuqqas ta’ mużika Maltija jekk iqarras wiċċu meta jara li jrid joħroġ karta t’għaxar ewri biex jixtri CD jew jara kunċert. Kunu afu li fil-maġġor parti tad-drabi, il-mużika mhi trendi kważi xejn lill-artist, anzi, tipikament jiġri bil-kontra u jispiċċaw jinħarġu flus mill-but. Iċ-ċirkostanzi li ġabet magħha l-pandemija għamlet l-affarijiet ħafna iżjed diffiċli. L-affarijiet iggravaw u l-artisti lokali għandhom bżonn il-pubbliku iżjed minn qatt qabel.
Fis-sigħat bikrin tal-1 ta’ Settembru tal-1985, Robert Ballard, oċeanografu Amerikan u ġeoliku tal-baħar, irnexxielu jsib it-tifrik tal-vapur Titanic, 73 sena wara li għereq. It-tifrik kien madwar 400 mil fil-Lvant ta’ Newfoundland fit-Tramuntana tal-Atlantiku, xi 13,000 pied taħt il-baħar.
L-isforzi biex jinstab it-Titanic bdew kważi immedjatament wara li għereq iżda limitazzjonijiet tekniċi kif ukoll il-kobor immens taż-żona tat-tfittxija tal-Atlantiku tat-Tramuntana, għamluha diffiċli ħafna. L-oċeanografiku Amerikan u eks uffiċjal tan-Navy, Robert D. Ballard, li kien ibbażat mill-Istituzzjoni Oċeanografika Woods Hole f’Massachusetts, mexxa l-ewwel spedizzjoni ta’ tfittxija tiegħu fl-1977 iżda ma rnexxietx.
Fl-1985, flimkien mal-oċeanografu Franċiż Jean-Louis Michel, Ballard reġa’ telaq biex isib ir-relitt, din id-darba b’sommerġibbli sperimentali imsejjaħ l-Argo, żviluppat miln-Navy tal-Istati Uniti. L-Argo beda jivvjaġġa eżatt fuq il-qiegħ tal-oċean, bis-saħħa t’hekk huma setgħu jaraw ritratti ta’ minn fejn kien għaddej.
Filgħodu kmieni fl-1 ta’ Settembru, f’daqqa waħda l-Argo għadda minn fuq waħda mill-bojlers massivi tat-Titanic, li kienet tinsab f’fond ta’ madwar 13,000 pied.
L-għada, fil-viċin ġie skopert il-kumplament tal-vapur. Kien maqsum fi tnejn, iżda ħafna mill-karatteristiċi u l-interjuri tiegħu kienu ppreservati tajjeb ħafna. Mijiet ta’ eluf ta’ biċċiet ta’ debris kienu mxerrda f’raġġ ta’ 2 mili kwadri madwar il-vapur. Ir-relitt kompla jiġi esplorat u tefa’ dawl ġdid fuq id-dettalji tal-għaraq tiegħu fl-1912.
Minn dakinhar, it-Titanic baqa’ jiġi esplorat b’mod regolari u nstabu eluf ta’ artifatti li ġew irkuprati. Ballard, li ġie meqjus bħala eroj wara din l-iskoperta, mexxa diversi spedizzjonjiet importanti ta’ tfittxija, inklużi l-RMS Lusitania u l-USS Yorktown.
Fatt interessanti huwa li, kien madwar 14-il sena ilu biss li Robert Ballard żvela li kien hu li sab ir-relitt tat-Titanic. Possibilment ir-raġuni hija għaliex din l-iskoperta kienet ġejja minn investigazzjoni sigrieta tan-Navy tal-Istati Uniti ta’ żewġ sottomarini nukleari mġarrfa.
Informazzjoni li ħarġet proprju madwar xahrejn ilu kkonfermat li Titanic qiegħed bil-mod jisparixxi. Il-fdalijiet qed jiġu affettwati minn kurrenti tal-baħar fond u batterji li jikkunsmaw ammont kbir ta’ ħadid kuljum. Xi wħud bassru li l-vapur jista’ jisparixxi f’għexieren ta’ snin.
Waqt it-tieni prova tal-lum li saret ftit tal-ħin ilu, Destiny, flimkien mar-rappreżentanti tar-Rumanija u l-Ukrajna ngħataw ċans ieħor biex jerġgħu jagħmlu l-wirja tal-kanzunetta tagħhom quddiem il-ġurija, minħabba li nqalgħu problemi tekniċi.
Fi stqarrija, l-EBU qalet li qed tinvestiga dawn il-problemi tekniċi biex kemm jista’ jkun jiġu evitati fis-serata t’għada.
We use cookies on our website to give you the most relevant experience by remembering your preferences and repeat visits. By clicking “Accept”, you consent to the use of ALL the cookies.
This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
